Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૨૧
વધૂટી = જુવાન સ્ત્રી. વછૂટ ઞકારાન્ત શબ્દને આ સૂત્રથી ઊઁ પ્રત્યય થયો. અને અસ્ય... ૨-૪–૮૬થી ૬ નો લોપ થવાથી વધૂ થયું.
अनन्त्य इति किम् ? वृद्धा વયમાં વર્તમાન નામ હોવાથી ૧૮ થી આર્ પ્રત્યય લાગ્યો છે.
રુત્સિત: મા: જામ: યસ્યાં સા – મારી અને વિશોરી બંને શબ્દ પ્રથમ વયવાચી છે. અને વધૂā શબ્દ યૌવનવાચી છે. વય ચાર પ્રકારે છે. બાલ, કુમાર, યૌવન અને વૃદ્ધ. તેમાં બાલ અને વત્સ નામનો તો અના િમાં પાઠ હોવાથી અજ્ઞાવેઃ સૂત્રથી આક્ પ્રત્યય થાય છે.
द्विगोः समाहारात् २-४-२२
અર્થ :— અકારાન્ત સમાહાર દ્વિગુ સમાસથી સ્ત્રીલિંગમાં ઊ પ્રત્યય થાય છે. સૂત્રસમાસ :- દૌ પાવૌ સ્મિન્ સ Jિ:, તસ્માત્. (બહુ.) सम्यग् आहरणम् (एकीभावः)
વિવેચન :—
-
समाहारः, तस्मात्.
=
•
पञ्चानाम् मूलानां समाहारः - पञ्चमूली શાલપર્ણી વિગેરે પાંચ વનસ્પતિના મૂળ. પદ્મમૂળ એ અકારાન્ત સમાહાર દ્વિગુ સમાસને આ સૂત્રથી ૐ પ્રત્યય લાગે છે. તેથી પદ્મમૂત્ત+ડી. અસ્ય... ૨-૪–૮૬ થી કી ની પૂર્વના જ્ઞ નો લોપ થવાથી પદ્મમૂત્ત થયું.
दशानाम् राज्ञाम् समाहारः
दशराजी
દશરેખા, પંક્તિ. સંધ્યા... ૩–૧–૯૯ થી દ્વિગુસમાસ અને રાન...
दशराजन् ૧૦૬ થી અદ્ સમાસાન્ત.
-
વૃદ્ધ નામ ગકારાન્ત હોવા છતાં ચરમ આ સૂત્રથી જૈ ન લાગતાં આવ્ ૨—૪–
-
-
—
વાચનનું+ગર્ - નો વવસ્ય... ૭–૪–૯૧ થી ગન્ નો લોપ. આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય.
दशराज्+अट्
દ્વારાન+ડી
અસ્ય... ૨-૪–૮૬ થી ૌ ની પૂર્વના જ્ઞ નો લોપ. વંશરાની. સમાહાર દ્વિગુ સમાસ હોવાથી આ સૂત્રથી ૐ પ્રત્યય થયો. परिमाणात्तद्धितलुक्यबिस्ताऽऽचितकम्बल्यात् २-४-२३
અર્થ :— તદ્ધિતનો લોપ થયે છતે વિસ્ત, આવિત અને મ્નસ્ત્ય શબ્દને વર્જીને
=
