________________
—
सहयुध्वान्+सि વીર્યદ્યાર્... ૧-૪-૪૫ થી ત્તિ નો લોપ.
સહયુધ્વાન્ – નાનો નો... ૨–૧–૯૧ થી ૬ નો લોપ.
સહયુધ્ધા. અહીં નકારાન્ત, સ્વરાન્ત કે અઘોષવ્યંજનાન્ત શબ્દ નથી પણ ઘોષવાન્ હોવાથી આ સૂત્ર લાગ્યું નથી.
विहित विशेषणं किम् ? शर्वरी
રાત્રિ.
૨૦૯
=
શુ – મન્—વર્... ૫–૧–૧૪૭ થી વન્ પ્રત્યય.
-
ધૃવન્ – નામિનો... ૪૩–૧ થી ૠ નો ગુણ અર્ આ સૂત્રથી ી અને વન્ નાં સ્ નો ડ્
શવનું -
=
રાવ+કી – શવશે. અહીં વિહિત વિશેષણનાં કારણે શુ ધાતુથી ૫૨ વન્ પ્રત્યય કહેવાએલો છે તેથી આ સૂત્રથી ૐ પ્રત્યય લાગી શકે છે.
ૠ નો ગુણ અર્ વિગેરે કાર્ય થવા દ્વારા ઘોષવાન વ્યંજન પ્ થી પર વન્ પ્રત્યય દેખાતો હોવા છતાં પણ આ સૂત્રથી શૈ પ્રત્યય લાગી શકે માટે વિહિત વિશેષણ મૂકેલ છે.
આ સૂત્ર નિયમસૂત્ર અને વિધિ સૂત્ર છે.
ળ – સ્વરાન્ત અને અઘોષાન્ત ધાતુથી જ વિહિત વન્ હોય તો ી કરવો એ નિયમ કર્યો અને પૂર્વસૂત્રથી ઊ ની પ્રાપ્તિ હતી છતાં સૂત્રની રચના કરીને મૈં નો ર્ કરવો એ વિધિ કરી.
વા વધુદીન્હે ર્–૪૬
અર્થ :– કારાન્ત, સ્વરાન્ત અને અઘોષાન્ત થી વિહિત વન્ અન્તવાળા બહુવ્રીહિ સમાસથી સ્ત્રીલિંગમાં વિકલ્પે ઊ પ્રત્યય થાય છે. અને તેના યોગમાં વન્ ના સ્ નો ફ્ થાય છે.
-
વિવેચન :— પ્રિય: અવાવા યસ્યાં સા
પ્રિયાવાવી. સાધનિકા પૂર્વવત્ થશે. વિકલ્પ પક્ષે જ્યારે જૈ ન લાગે ત્યારે તેના યોગમાં વન્ ના ર્ જે ર્ થતો હતો તે પણ નહીં થાય તેથી પ્રિયાવાવા થશે. આત્ ૨-૪–૧૮ થી આવ્ પ્રત્યય થયો છે.
बहवः धीवानः यस्यां सा
વદુધીવરી, વદુધીવા.
વવ: મેરુવૃદ્ધાન: યસ્યાં સા – વહુમેરુપૃશ્વરી, વધુમેરુલ્લા. પૂર્વના ૨૪–
-
