Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૯૩
વિવેચન ઃ—
ગોપુ વુદ્ઘમાનાસુ ગત: = ગાય દોહવાતે છતે તે ગયો. ગાય સંબંધી દોહવાની એક ક્રિયા તે ગમન ક્રિયા (અન્ય ક્રિયા)નું લક્ષણ બને છે. (જણાવે છે.) અહીં ગાય સંબંધી ક્રિયા છે માટે ‘નૌ' ને સપ્તમી વિભક્તિ થઇ. ‘સુદામાનાપુ' તે ‘જોવુ' નું વિશેષણ છે માટે તેને સપ્તમી વિભક્તિ થઇ છે.
ઇત્થભૂત લક્ષણથી તૃતીયા વિભક્તિ થતી હતી તે તૃતીયાનો અપવાદ આ સૂત્ર છે.
સતિ સપ્તમી કરવા માટે આ સૂત્ર છે.
गम्येऽवनोऽन्तेनैकार्थ्यं वा २-२ - १०७
-
ન
અર્થ :— તે ગમ્યું એટલે કે તેં શબ્દનો પ્રયોગ ન કરાયો હોય પણ અર્થ જણાય. अध्वनोऽन्त કોઇ એક મર્યાદિત સ્થાનથી કોઇ એક મર્યાદિત સ્થાન સુધીનો વિવક્ષિત જે માર્ગ તેની સમાપ્તિ.
જાત ગમ્યમાન હોતે છતે મધ્વન્ વાચી નામ સંબંધી જે ક્રિયા તે બીજી ક્રિયાનું લક્ષણ થતી હોય ત્યારે તેનાં અન્તવાચી નામની સાથે એક વિભક્તિવાળો વિકલ્પે થાય.
=
સૂત્રસમાસ :— : અર્થ: યસ્ય સ:-ાર્થ: (બહુ.)
एकार्थस्य भावः - ऐकार्थ्यम्.
વિવેચન :– વીથુમત સાંધાણ્યું વારિ યોનનાનિ = ગવીધુમથી ચાર યોજન ગયે છતે સાંકાશ્ય આવે છે.
અહીં માર્ગવાચી નામ ‘નવીષુમ' એ નિયત સ્થાનથી અન્ય નિયત સ્થાન સાંકાશ્ય છે. ચાર યોજનના માર્ગની સમાપ્તિ સાંકાશ્યમાં થાય છે. તેથી ‘સાંજાય' એ માર્ગનો અન્ત કહેવાય.
હવે ચાર યોજન જવાની ક્રિયાથી સાંકાશ્યની પ્રાપ્તિ સ્વરૂપ અન્ય ક્રિયાનું જ્ઞાન થાય છે. અને ‘વતુર્ યોન' એ માર્ગવાચક નામ છે. તેનું અન્તવાચી નામ એવુ ‘સાંાશ્ય’ છે. એટલે સાંકાશ્યને પ્રથમા વિભક્તિ થઇ છે. તો વતુર્ યોનન ને પણ પ્રથમા વિભક્તિ થાય છે માટે ઐકાર્થ થયું. પક્ષે ઉપરના સૂત્રથી સપ્તમી વિભક્તિ થાય છે. જેમકે
-
