Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 10

પણ, જીભ તો જીવનના અંત સુધી ઓરિજિનલ જ હોય. જીભની આ અસલિયત તેને સર્વ અવયવોમાં એક ગૌરવભર્યું સ્થાન અપાવે છે.
એક ડૉક્ટરને પૂછેલું “આંખના, દાંતના, હૃદયના, પેટના, ગુપ્ત રોગોના કે નાક-કાન-ગળાના ડૉક્ટર હોય છે તો જીભના સ્પેશ્યાલિસ્ટ કેમ નહિ ?'
“જીભ સખણી થાય તેવી છે જ ક્યાં ? જીભના ડૉક્ટર બને તો તેને અપજશ જ મળે.'
ડૉક્ટરના આ જવાબમાં માર્મિક વિનોદ હતો.
દવાખાનામાં જઇને દરદી ડૉક્ટરને કન્સલ્ટ કરે ત્યારે ડૉક્ટર સૌ પ્રથમ દરદીની જીભ તપાસે છે. ડૉક્ટર અને વૈદ નિદાન માટે જીભ પર ઘણો આધાર રાખતા હોય છે. ભૂરાશ પડતી જીભ છાતીમાં દરદનું સૂચન કરે છે. જીભમાં વચ્ચે છારી અને છેડે રતાશ હોય તો અપચો કે પેટના રોગ સૂચવાય છે. ફીક્કી સફેદ, નરમ, પહોળી અને અસ્થિર જીભ પાંડુરોગનું સૂચન કરે છે. જે માણસ નશો કરતો હોય તેની જીભ સામાન્ય રીતે મુખની બહાર સ્થિર રહી શકતી નથી. જીભને મુખની બહાર એક બાજુથી બીજી બાજુ હલાવી ન શકાય તો તે પેરાલિસિસનું લક્ષણ કહેવાય છે. જાડી અને સૂજી ગયેલી જીભ હોજરી તથા મજ્જાતંતુનો દાહ કે વિકાર બતાવે છે. જીભ ઉપર જાડો પીળા રંગનો થર પિત્ત વિકાર સૂચવે છે. કાળા ઝાંખા ભૂરા રંગનું પડ ખરાબ તાવની નિશાની છે. સફેદ થર સાધારણ તાવની નિશાની છે. સૂકી, થરવાળી, કાળાશવાળી અને ધ્રુજતી જીભ ભયંકર જ્વરની નિશાની છે. આસમાની રંગની જીભ લોહીની ગતિમાં થયેલા અટકાવને સૂચવે છે. મોટું પાકી જવાની સાથે જીભ સીસાના રંગ જેવી થઇ જાય તે મૃત્યુ નજીક હોવાનું સૂચન છે. વાયુના દોષવાળી જીભ ખરખરી, ફાટેલી તથ, પીળી હોય છે. પિત્તના દોષવાળી જીભ કાંઇક રતાશ અને કાળાશ પડતી હોય છે. કફ દોષવાળી જીભ સફેદ, ભીની અને નરમ હોય છે. ત્રિદોષવાળી જીભ કાંટાવાળી અને સુકાયેલી હોય છે. મૃત્યુકાળની જીભ ખરખરી, અંદરથી વધેલી, ફીણવાળી, લાકડા જેવી કઠણ અને ગતિરહિત થઇ જાય છે. આમ, જીભ એ આખા શરીરનું દર્પણ છે. દરદીના રોગનું નિદાન કરતી વખતે ડૉક્ટરને દરદીની જીભ પર ઘણો વિશ્વાસ મૂકવો પડે છે.