________________
... વિચારીને જ બોલો
કોઈની સાથે સંઘર્ષ ઊભો થતા વિવેકથી વાતને વાળી લઈને સમાધાન લાવી શકીએ તે વાણીની વિશેષતા છે. પણ કોઈની સાથે કદી સંઘર્ષ ઊભો જ ન થવા દેવો તે વાણીની વિમળતા છે. માટે જ એક પણ શબ્દ બોલતા પહેલા તેને વિવેકની ગળણીથી ગાળીને બોલવો જોઈએ. બોલવા માટે માત્ર જીભ જરૂરી છે. પણ સુંદર બોલવા માટે તો વિવેક જોઈએ. જે શબ્દ હજુ મુખમાંથી નીકળ્યો નથી તેના પર તમારો અધિકાર છે. મુખમાંથી નીકળી ગયા પછી શબ્દ તમારા પર અધિકાર જમાવી દેશે. તક, તીર અને શબ્દ નીકળી ગયા પછી પાછા ક્યારેય હાથમાં આવતા નથી. માટે જ જ્ઞાનીઓની સલાહ છે. વિચારીને જ બોલો. કોર્ટમાં જુબાની આપી રહ્યા હો તે રીતે એક એક શબ્દ તોલીને બોલો. શબ્દ નીકળ્યો નથી, ત્યાં સુધી બાજી ઘણી હાથમાં છે. લખેલો શબ્દ ભૂંસી શકાય છે. ઉચ્ચારાયેલો શબ્દ ભૂંસી શકાતો નથી. બોલતા પહેલા વિચારવાની બે પળ જે બગાડે છે, તેની બોલ્યા પછીના પસ્તાવાની અનેક પળો બચી જાય છે.
કાંઈ પણ બોલતા પહેલા વિચારી લો :
અત્યારે મારે ખરેખર બોલવાની જરૂર છે ખરી ? ♦ મારા બોલવાથી કાંઈ નુકસાન તો નહિ થાય ને ? ♦ બોલવાથી હું મૂર્ખ તો નહિ કરું ને ?
♦ મારા વચનો કોઈને કડવા લાગે તેવા તો નથી ને ?
મારા શબ્દોથી કોઈનું અહિત તો નહિ થાય ને ?
• મારા બોલાયેલા શબ્દો મારે પાછા ગળવાનો પ્રસંગ તો નહિ આવે ને ? ♦ મારા શબ્દો મારા મોન કરતાં ચડી જાય તેવા છે ?
૭૬
