________________
૯. ખરાબ છાપની ભીરુતા : સારા બનવા કરતાં સારા દેખાવાની ખેવના
ઘણી હોય છે. તેમ ખરાબ બનવા કરતાં ખરાબ દેખાવાની સૂગ મોટે ભાગે વધારે હોય છે. તેથી, કોઈ શિક્ષા થવાનો ડર ન હોય તો પણ સત્ય હકીકત જણાવી દઈશ તો મારી છાપ ખરાબ પડશે, આટલો માત્ર ડર
જૂઠું બોલવા પ્રેરે છે. ૧૦. મહત્તા સ્થાપવાની વૃત્તિ ઃ બણગાં ફૂંકવાથી કે બડાઈ મારવાથી મહત્તા
વધે છે તેવા ભ્રમમાં રાચનારા કેટલાક લોકો વાત-વાતમાં સત્યની ગળચી દબાવી દે છે. આવી કેટલીક વ્યક્તિઓ માટે તેમના વર્તુળમાં એવી પ્રસિદ્ધિ જ હોય છે કે – આ વ્યક્તિની વાતમાં ૫૦%, ૬૦% કે ૮૦%
ડિસ્કાઉન્ટ જ સમજી લેવું. ૧૧. અનુપયોગ : કેટલીક વાર સાચી વાતનો ખ્યાલ હોવા છતાં અન્ય
મનસ્કતાને કારણે અતથ્ય બોલાઈ જતું હોય છે. એક વાર અનાભોગ, અનુપયોગ કે કોઈ આશયવિશેષથી અસત્ય બોલાઈ ગયા પછી તેનો
અભિનિવેશ (આગ્રહ) આવી જાય તો બીજી ઘણી બગડી જાય છે. ૧૨. અતિશયોક્તિ : કાવ્યશાસ્ત્રોમાં અતિશયોક્તિને અલંકાર કહેવામાં આવે છે પણ જીવન-વ્યવહારમાં તે એક દૂષણ છે.
આ બધા અસત્ય ભણી દોરી જનારા વિવિધ પરિબળો છે. આ ઉપરાંત અહંકાર, અપેક્ષા, શંકા, પૂર્વગ્રહ, અસહિષ્ણુતા આદિ અનેક અસત્યપ્રેરક પરિબળોનું અન્વેષણ કરીને તે બધાનો જીવનનિકાલ કરવા અથવા તે તે પરિસ્થિતિમાં જાગૃતિ રાખવા સજ્જ રહેવું જોઈએ.
સત્યનું માહાસ્ય જાણ્યા અને સમજ્યા પછી તેનું મૂલ્યાંકન કરતાં આપણને આવડવું જોઈએ. કાળજાની દીવાલો પર સત્યધર્મની ગરવી ગરિમા અને અનુપમ માહાભ્યને બરાબર કોતરી નાંખવા જોઈએ. તે માટે અસત્યના અનર્થો અને સત્યની શ્રેયસ્કરતાનો પરિચય કરી લેવો જરૂરી છે. સત્યધર્મનો આશ્રય કરવાથી પરિણામે કેવા કેવા મહાન લાભો પ્રાપ્ત થાય છે ! જિનાજ્ઞા પાલન : અરિહંત પરમાત્માએ સત્યધર્મનો ઉપદેશ આપ્યો છે. અનેક મહાપુરુષોએ તે ઉપદેશને ઝીલીને જીવનમાં યથાર્થ આચર્યો
{ ૮૩ )
