Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 86

અસત્યને અપ્રગટ રાખવાના ઘણાં ઓઠાં માણસ પાસે છે. કોઈ તેને ધાક-ધમકીની નીચે છુપાવી દે છે તો કોઈ વારંવાર ઉચ્ચારીને તેને સત્યરૂપે ખતવી દે છે. હિટલર કહેતો કે સો વાર ઉચ્ચારવાથી જૂઠાણું પણ સત્યરૂપે સ્વીકૃત બની જાય છે. જૂઠાણાંને સત્યરૂપે ખતવવાની આ કુટિલ કળાને પ્રસિદ્ધ કરનારો ગોબેલ્સ નામનો એક માણસ આ ધરતી પર થઈ ગયો. તેથી જૂઠના પ્રચારની આ કુ-કળા ‘ગોબેલ્સ પ્રચાર’ના નામથી વિખ્યાત છે.
એક ચિંતકનું વાક્ય છે ‘આજની દુનિયામાં માણસ જન્મે છે ત્યારે હરિશ્ચન્દ્ર હોય છે અને મરે છે ત્યારે ગોબેલ્સ.' જૂઠાણાંઓનું કેટલું મોટું વર્ચસ્વ આપણા ઉપર સ્થપાઈ જાય છે તેનો ચિતાર આ ચિંતકે ખડો કર્યો છે. શાળાના બાળકોને એક કથા ભણાવવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણની બકરીને પડાવી લેતાં ત્રણ ધુતારાઓની આ કથા પ્રસિદ્ધ છે. બ્રાહ્મણના ખભા પર રહેલી બકરીને ત્રણેય ધુતારા વારાફરતી કૂતરા તરીકે ઓળખાવીને બ્રાહ્મણની મશ્કરી કરે છે. ‘એક જૂઠો હોય, ત્રણ તો જૂઠા ન હોય ?' આ કલ્પના પોતાની આંખને જૂઠી માનવા પ્રેરે છે. સગી આંખે બકરી દેખાવા છતાં કૂતરો માનીને બ્રાહ્મણ તે બકરીને રસ્તા પર છોડી દે છે. ધુતારા ફાવી જાય છે. ડગલે ને પગલે આપણે તારા બનીને બકરીમાં કૂતરાનો ભ્રમ કેંકને ઊભો કરાવી દેતા હોઈએ છીએ અને ક્યારેક તો તે ગોબેલ્સ પ્રચારમાં એટલા બધા તણાઈ જઈએ છીએ કે જાતને પણ છેતરી દઈએ છીએ.
જો અસત્યના પાપથી મુક્ત થવું હોય તો આપણી અંદર બેઠેલા ગોબેલ્સને ઓળખી લેવો પડશે. કદાચ તે હરિશ્ચન્દ્રનું ધોતિયું પહેરીને પણ બેઠો હોય ! અસત્યની કેડીએ ચડાવતા ભોમિયાઓનેય ઓળખી લેવા જોઈએ. રાગ : અસત્યની મુખ્ય જનેતા છે રાગદશા. પૈસા અને પ્રતિષ્ઠાનો રાગ, કીર્તિ અને કામનાનો રાગ કે મોટર અને બંગલાનો રાગ, સત્ય સાથે શત્રુતા પેદા કરાવે છે.
૨.
દ્વેષ : દ્વેષ અને દુર્ભાવ પણ અસત્ય બોલવા પ્રેરનારા મહત્ત્વના પરિબળ છે.
3. અજ્ઞાન : અસત્ય બોલવાનો કોઈ મલિન ઈરાદો ન હોવા છતાં અજ્ઞાનવશ ઘણીવાર અસત્યભાષણ થઈ જતું હોય છે. તેથી જે બાબતની
*
૮ ૧