________________
આવી વિચારણા બોલતા પહેલા અવશ્ય કરવામાં આવે તો ઘણું બોલવાનું અટકી જાય. અવિચારિત બોલવાને કારણે માણસ ઘણો દુઃખી થાય છે, ઘણી વાર ફસાઈ જાય છે. આખલો જેમ શિંગડાથી પકડાઈ જાય છે તેમ માણસ તેની જીભથી પકડાઈ જાય છે. સાબર પોતાના શિંગડાના કારણે ક્યાંક ભેરવાઈ જાય છે તેમ માણસ પોતાના શબ્દોના કારણે ઘણીવાર ભેરવાઈ જાય છે. તેથી અંગ્રેજીમાં પણ કોઈએ કહ્યું છે : Give thy ears to all but thy tongue to none.
કબીરે પણ ગાયું છેઃ બોલી તો અનમોલ છે, જો કોઈ જાને બોલ હિયે તરાજૂ તૌલિકે, તબ મુખ બાહર ખોલ
“ધર્મોપદ'માં સાચા ધાર્મિકના લક્ષણોમાં એક લક્ષણ “મન્તભાણી (વિચારીને જ બોલનાર) ગણાવાયું છે. જૂના માણસો ઘણીવાર કહેતા “સાત ગળણે ગાળીને પાણી પીવું અને સો ગળણે ગાળીને શબ્દ કાઢવો.”
અને જ્યારે તમે સલાહકાર, ઉપદેશક કે વક્તા તરીકે છો, ત્યારે તમારા શબ્દો ઘણા વજનદાર હોય છે. ત્યારે વિચાર્યા વગરનું બોલવું ક્યારેક મહાઅનર્થને નોંતરનારું બની જવાની સંભાવના છે. વક્તાએ પોતાના સ્થાનની જવાબદારી અને જોખમદારી સમજીને બોલતા પહેલા જ પોતાના શબ્દોની ગુણવત્તા અને પ્રતિભાવોની પર્યાલોચના કરી લેવી જોઈએ. પહેલા સંકલન કરીને બોલવામાં આવે તો પોતાના વિચારોને સ્પષ્ટતાપૂર્વક અસરકારક શબ્દોમાં રજૂ કરી શકાય છે. વક્તાની પૂર્વતૈયારી જેટલી વધુ તેટલી તેના વક્તવ્યની અસરકારકતા વધુ. આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન એક કલાકના ભાષણ માટે પણ છ મહિના પછીની તારીખ આપતો; જેથી યોગ્ય પૂર્વતૈયારી થઈ શકે. વ્યાસપીઠ ઉપર બેસીને પૂર્વતૈયારી વિના બોલવામાં શ્રોતાઓને અને વિષયને ઘણીવાર મોટો અન્યાય થઈ જવાની સંભાવના છે.
By sallowing evil words unsaid no one has ever harmed his stomach.
[૭૭]
७७
