Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 79

શબ્દોમાં આનંદ માણવો તે હલકી કક્ષાની નિશાની છે. કોઈના નામની પાછળ ‘ભાઈ’ જેવા બહુમાનદર્શક શબ્દો ઉમેરીને સંબોધન કરવાથી સભ્યતા અને સુંદરતા દેખાય છે. મોટી ઉંમરના વ્યક્તિને પણ “તું” કારથી બોલાવવા કે નાની ઉંમરનાને તોછડાઈથી બોલાવવા તે અસભ્યતા છે, તુચ્છતા છે. તેવી વ્યક્તિને લોકો બહુ આદરથી નથી જોતા. આવી તોછડાઈમાં ઘણીવાર પોતાની સંપત્તિ, સ્થાન કે શક્તિના ઘમંડની બદબૂ ગંધાતી હોય છે.
એક શેઠને પોતાની શેઠાઈ અને શ્રીમંતાઈનો ખૂબ ઘમંડ હતો. પોતાની પેઢીના દરેક નોકરને તોછડાઈથી અને તુંકારાથી જ બોલાવે. મોટી ઉંમરના ચમનલાલને પણ “ચમન' કહીને જ બોલાવે અને મહેતાજી ચંપકલાલને “ચંપક' કહીને જ બોલાવે. ક્યારેક “ચમનીયા' અને “ચંપકીયા' પણ કહી દે. કોઈ પણ નવા માણસને નિયુક્ત કરતી વખતે જ કહી દે કે, “હું આ રીતે તોછડાઈથી જ બોલાવીશ.” દુકાનના કોઈ કર્મચારીને આ પસંદ તો નહોતું જ, પણ લાચાર હતા. તેમની પેઢીમાં કારકુન તરીકે એક નવા માણસની વરણી થઈ. તેની પણ નિયુક્તિ કરતા પહેલા શેઠે કહી દીધું. “મારી પેઢીમાં હું તુંકારાથી અને તુચ્છકારાથી બધાને બોલાવું છું. તમને પણ તે જ રીતે બોલાવીશ.” “શેઠજી, કાંઈ વાંધો નહિ.', “હું, બોલ, ત્યારે તારું નામ શું છે ?” “બાપાલાલ’ શેઠજી છોભાઈ ગયા, નામ સાંભળીને ચોંકી ગયા. ત્યારથી માંડીને તેમણે તોછડાઈથી બધાને બોલાવવાનું બંધ કર્યું.
- વચનપ્રયોગમાં હલકા, ગલીચ કે ગાળ જેવા શબ્દો પણ ભાષાને તુચ્છ બનાવે છે. તુચ્છ ભાષા તુચ્છ અંતઃકરણનું પ્રતિબિંબ છે. ઉમદા ભાષા ઉમદા અંતઃકરણનું પ્રતિબિંબ છે. એક વાર સંતને કોઈએ ગાળો આપી. સંતે તેને કહ્યું “તારું કલ્યાણ થાઓ.” બાજુમાં જ ઊભેલો સંત ધૂંધવાયો. “ગુરુદેવ! આ શું?ગાળ આપનારનું પણ કલ્યાણ ?” “વત્સ ! શું કરું? તેના ખિસ્સામાં જે સિક્કા હતા તે તેણે મને આપ્યા. મારા ખિસ્સામાં જે સિક્કા છે, તે જ હું તેને આપી શકું. બીજા જાતના ક્યાંથી લાવું ?
ગૌતમ બુદ્ધને કોઈએ પૂછ્યું “કોઈ ગાળો આપે ત્યારે આપણે કયો અભિગમ અપનાવવો ?' તેમણે જવાબ આપ્યોઃ “કોઈ આપે પણ આપણે લઈએ જ નહિ તો તે વસ્તુ સામેની વ્યક્તિની પાસે જ રહે છે.” વિનોબા ભાવે
(૭૪ -