Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 52

મીઠા વચનો લઈને જશો તો સહુનો આદર પ્રાપ્ત થશે અને કટુવચનથી સર્વત્ર અનાદર પામશો. કોયલનો સ્વર સાંભળવા લોકો ભેગા થાય છે તે જાણી તે જ આંબા પર જઈને કાગડો કા-કા શરૂ કરી મૂકે તો લોકો ભાગી જાય. કાગડો જ્યાં જ્યાં જાય ત્યાં આ જ પરિસ્થિતિ સર્જાય. અનુભવી પુરુષો કહે છે કે એટલા કડવા ન બનો કે લોકો તમને ઘૂંકી નાંખે.
એક રાજકુમાર અત્યંત કર્કશ જીભ વાળો હતો. નગરના લોકોને અત્યંત કઠોર વચનો કહીને ખૂબ ત્રાસ આપતો હતો. રાજા પાસે ફરિયાદ આવી. તેને સમજાવવાનો રાજાએ ઘણો પ્રયત્ન કર્યો પણ તે ન સુધર્યો. રાજાએ એક સંતને વાત કરી. સંત કુમારને નગરના ઉદ્યાનમાં લઈ ગયા. ત્યાં એક નાનકડો લીમડાનો છોડ બતાવી સંતે તેને કહ્યું “જો, કેવો નાનો અને મજાનો આ છોડ છે !' કુમારે તે છોડની એક નાની ડાળી તોડીને પાંદડાં મોંઢામાં નાંખ્યા. મોંઢું કડવું થઈ જતા તરત ઘૂંકી નાંખ્યું અને ગુસ્સે થઈને છોડને જમીનમાંથી ઉખેડી નાંખતા તે બોલ્યોઃ “હટ, હજુ તો આવડો નાનો છે તો પણ આટલો કડવો છે તો મોટું ઝાડ થાય પછી તો શું થશે ?' ત્યારે તરત સંતે તેને કહ્યું “કુમાર, તમારી વાત એકદમ સાચી છે. નગરના લોકો પણ તમારા માટે આજ વાત કરે છે. કાલે તો તમે રાજ્યનું સિંહાસન સંભાળશો. તમે જો તમારી કડવાશ દૂર નહિ કરો તો આ છોડની જેમ તમને પણ નગરના લોકો ઉખેડીને ફેંકી દેશે.” સંતના વચનોએ કુમારને ચેતવી દીધો. ઉપદેશના સાબુથી સંતે તેના જીભની કડવાશને ધોઈ નાંખી.
જીભને કાતર જેવી નહિ; સોય જેવી રાખવાની છે. કાતર કાપવાનું કામ કરે છે, સોય સાંધવાનું. દરજી સોયને ટોપીમાં ભરાવે છે અને કાતરને પગ નીચે દાબી રાખે છે. જેની વાણી સંયોજક બને છે તે વ્યક્તિ સમાજમાં ઉન્નત સ્થાન પ્રાપ્ત કરે છે. વિભાજક બનનારી જીભનો સ્વામી તિરસ્કૃત બને છે. જીભ કર્કશ હોય તો વ્યક્તિ બુદ્ધિમાન હોય તો પણ મૂર્ખ ગણાય છે. ગર્વ, કઠોર વાણી, ક્રોધ, જીદ, પરનિંદા અને આત્મસ્તુતિ એ છ દુર્ગુણોને શાસ્ત્રમાં મૂર્ખના લક્ષણ તરીકે જણાવવામાં આવ્યા છે. ધારદાર શબ્દ બોલનારે બોલતા પહેલા એટલો વિચાર કરી લેવો જોઈએ કે કદાચ પોતાને જ એ શબ્દો પાછા
४७
૪૭)