Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 72

હe
2 અવસરે જ બોલો
સમયસૂચકતા એ અસરકારકતાનું મહત્ત્વનું અંગ છે. યોગ્ય સમયે વરસતા મેઘને “વરસાદ” કહીને સહુ ઉષ્માપૂર્વક આવકારે છે અને અકાળે વરસતા મેઘને “માવઠું' કહીને ફિટકારે છે. લોઢું બરાબર તપેલું હોય ત્યારે ઘા મારવામાં આવે તો તેનો યોગ્ય ઘાટ ઘડાય છે. મોડો પડનાર અવસર ચૂકે છે. ડૉકટર મોડા પડે તો ક્યારેક દરદી મૃત્યુ પણ પામે છે. ડૉક્ટરની હોંશિયારી જેટલી કિંમતી છે તેટલી જ તેમની સમયસૂચકતા મહત્ત્વની છે. ઘોડો ગમે તેટલો ચપળ હોય, રેસમાં જ તેની ચપળતાનું માપ નીકળે છે. ક્રિકેટરની કારકીર્દિ નેટ પ્રેકિટસના નહિ પણ ટેસ્ટમેચના પરફોર્મન્સને આધીન છે. વાણીના વ્યાપારમાં પણ અવસરનું બહુ મોટું મૂલ્ય છે. બોલતા આવડવું સહેલું છે, અવસરે બોલતા આવડવું કઠિન છે. અવસર વગર બોલાયેલા હજાર શબ્દ કરતાં અવસરે બોલાયેલો એક શબ્દ વધુ વજન ધરાવે છે.
માટે જ વાણીનો ગુણ ગણાયો છેઃ વાર્યાનિતમ્ કાર્ય આવી પડે ત્યારે જ બોલો. અવસરે જ બોલો. અવસરજ્ઞ બનો. અવસર વગરનું બોલેલું ક્ષાર ઉપરના લીપણ જેવું છે.
' બોલતા પહેલા આટલું વિચારી લોઃ અત્યારે મારે બોલવાની ખરેખર જરૂર છે ? • મારા બોલવાથી કાંઈ નુકસાન તો નહિ થાય ને? “હું ન બોલું તો નુકસાન થાય તેવું છે? મારા શબ્દોની વિપરીત અસર તો નહિ થાય ને ?