________________
ઓછું બોલવાની ખાસ સલાહ આપે છે. નિષ્ણાતોનો એવો અભિપ્રાય છે કે મોનથી આંખનું તેજ ખીલે છે. મગજશક્તિ વધે છે. બુદ્ધિ તીક્ષ્ણ બને છે. પેટને ઓછા અન્નની જરૂર રહે છે. તપશક્તિ વધે છે. વિચારશક્તિ કેળવાય છે. સંકલ્પશક્તિ મજબુત બને છે. મોનની સાધનાથી વચનસિદ્ધિ પેદા થાય છે અને વાણીમાં અત્યંત પ્રભાવક શક્તિ પેદા થાય છે. દષ્ટિ આકાશમાં ઊડતા પક્ષી પર પડે તો તે પણ ભડથું થઈને હેઠા પડે તેવું તો જેની દૃષ્ટિમાં પણ ઝેર હતું એવા ચંડકોશિક નામના ભયાનક સર્પને પ્રભુ મહાવીરે માત્ર ત્રણ જ શબ્દો કહ્યાઃ ‘બુલ્ઝ બુલ્ઝ ચંડકોસિયા'. અને, આ ત્રણ જ શબ્દોના પ્રભાવથી આવો વિષમય ક્રોધી સર્પ પણ ક્ષમાનો સાગર બની ગયો. પ્રભુ મહાવીરના શબ્દોમાં આ પ્રચંડ શક્તિ ક્યાંથી પેદા થઈ ? સાડાબાર વર્ષના સાધના કાળમાં પ્રભુ મહાવીર પ્રાયઃ મૌન જ રહ્યા હતા. ક્વચિત્ જ બોલ્યા હતા, તેમાંના આ શબ્દો હતા. આ ત્રણ શબ્દોની પાછળ સાડાબાર વર્ષના મૌનનું પ્રચંડ પીઠબળ હતું. માટે જ તે શબ્દોમાં વેધકતા અને મર્મ-ભેદકતા હતી.
ઈસ્લામમાં ફકીરને ઝાહિદ પણ કહેવાય છે. ઝાહિદ લોકો લાંબા સમય સુધી મૌન રહેતા, પછી લોકોને જે વચન કહેતા તે સિદ્ધ વચન બની
જતા.
ખરેખર તો મોનની તાકાતનો જેને પરિચય નથી તેને જ બહુ બોલવું પડે છે. કબીરજી, મૌલાના નામના એક અરબીઅન સંતને ઘણા વખત બાદ મળતા હતા. તેથી ભક્તોને તેમનો વાર્તાલાપ સાંભળવાની ખૂબ ઉત્સુકતા હતી. તે બન્ને સંતો ચાર દિવસ સાથે રહ્યા પણ એક અક્ષરનીય વાત ન કરી. બન્નેએ સંપૂર્ણ મૌન રાખ્યું અને ચાર દિવસ બાદ છૂટા પડ્યા. શિષ્યોએ આશ્ચર્ય સહિત સંતોને પૂછ્યું ‘‘તમે બન્ને કેમ કાંઈ બોલ્યા નહિ? કોઈ જ વાત ન કરી ?’’ “અમે તો ઘણી બધી વાતો આ ચાર દિવસમાં કરી લીધી. અમારી ભાષા મોનની હતી. શબ્દની ભાષા તો તેને માટે છે કે જે મોનની ભાષા સમજી ન શકે.'' સંતોના પ્રત્યુત્તરમાંથી મોનનું માહાત્મ્ય નીતરે છે. મોન મોટેભાગે શબ્દ કરતાં ચડિયાતું છે. એક ગ્રામ મૌન ઘણીવાર એક કિલો સમજૂતી કરતાં વધુ અસર ઉપજાવે છે. ગુનેગાર માટે મૌન એ મોટી સજા છે. રિસાયેલા છોકરાને કલાક સુધી સમજાવવાનો ઘણો પ્રયત્ન કરો છતાં કદાચ
૬૪
