Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 53

ગળવા પડે તો ? ત્યારે તે શબ્દો ગળી શકાય તેવા ન હોય તો પહેલેથી જ ઉચ્ચારવા નહિ. થોડા વખત પૂર્વે એક પ્રસિદ્ધ અંગ્રેજી દૈનિકે શિવાજીના સંબંધમાં કઠોર રજૂઆત કરી હતી. તેના પ્રત્યાઘાતો ઘણા ખરાબ પડ્યા, ઉહાપોહ જાગ્યો અને તે દેનિકે આખરે માફી માંગવી પડી. એક વરિષ્ઠ નેતાએ જાહેરમાં ગાંધીજીની નિંદા કરી હતી અને તેમને પણ પોતાના શબ્દો પાછા ખેંચવા પડ્યા. સલમાન રશ્મીએ “ધ સેતાનિક વર્સિસપુસ્તકમાં એક ધર્મના અનુયાયીઓની ધર્મભાવના દુભાય તેવું લખ્યું, તો છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી ગુપ્તાવાસમાં તેને ગોંધાઈ રહેવું પડ્યું છે.
ગાંધીજીના ત્રણ વાંદરાના રમકડાંમાં એક વાંદરાએ હાથથી મોટું દાબી દીધું છેઃ વ્ર મત વોનો. પણ, આ વાંદરો જ્યારે બોલી રહ્યો છે, ત્યારે કદાચ આપણે આપણા કાન પર હાથ દાબી દીધા છેઃ હન્ડર મત સુનો. તેથી જ કર્કશ વાણી મુખમાંથી બહુ આસાનીથી નીકળે છે. માનવીનું મન અત્યંત નાજુક અને કોમળ ચીજ છે. આવકાર, બહુમાન, આદર, સત્કાર અને મીઠાશના હજારો ઉપચારોથી જતન કરાયેલું હૃદય એક કઠોર શબ્દનો ઘા વાગતા તુરંત નંદવાઈ જાય છે. કેટલાકને તીખા વ્યંગ અને આકરા કટાક્ષો કરવાની ટેવ હોય છે. બહુ પ્રાકૃતિક રીતે બોલતા હોય તેવું લાગે પણ વાસ્તવમાં કોઈકને કાંઈક સંભળાવતા હોય. “દાઢમાં બોલવું'- આ રૂઢિપ્રયોગ આ સંદર્ભમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. ક્યારેક શબ્દો કઠોર નથી હોતા પણ બોલવાનો રણકો એટલો કર્કશ અને કઠોર હોય છે કે સાંભળનારને ઝાળ લાગી જાય. “ડાહ્યો' શબ્દ આમ તો પ્રશસ્ત છે પણ, “ડાહ્યા, બેસ હવે, બહુ થયું.' - તેવા વાક્યપ્રહાર વખતે આ પ્રશસ્ત શબ્દ પણ કડવો જણાય છે. “ગાંડો' શબ્દ કોઈને પણ ન ગમે તેવો છે. પણ વહાલથી અને મૃદુતાથી શિખામણ આપવા માટે “ગાંડો' શબ્દ વપરાય તો પણ ગમે છે. જેમ કે - “અરે, ગાંડા, તારા જેવાને આ કામ શોભે ?' વાણીના માધુર્ય માટે રણકો અને રજુઆત પણ એટલા જ મહત્ત્વના છે.
વાસ્તવિક હોય કે તથ્ય હોય તે સત્ય - તેવી સત્યની સીમિત વ્યાખ્યા શાસ્ત્રકારોએ બાંધી નથી. સત્ય વચન પણ પ્રિય ન હોય તો તે “સત્ય'ને
૪૮ )
४८