________________
♦ બહુ બોલવાની વૃત્તિ અનર્થદંડ તરફ લઈ જાય છે.
♦ બહુ બોલનારને જુઠ આદિ પાપનો ભય નીકળી જાય છે.
♦ બહુ બોલનાર વારંવાર અપમાનિત બને છે.
♦ બહુ બોલવામાં શૂદ્ર આનંદનો તુચ્છ રસ પેદા થાય છે. ♦ બહુ બોલવાથી સત્ત્વ હણાય છે.
♦ બહુ બોલવાથી શબ્દની તાકાત ઘટે છે.
♦ બહુ બોલનારને પસ્તાવાના પ્રસંગ વારંવાર ઉપસ્થિત થાય છે.
♦ બહુ બોલે એ તણખલાને તોલે – આવી એક કહેવત ગુજરાતીમાં પ્રસિદ્ધ છે. ♦ બહુ બોલનાર ગંભીર નથી હોતો, છીછરો હોય છે, આવી અનુભવોથી ઘડાયેલી એક છાપ જનમાનસમાં પ્રવર્તે છે.
બહુ બોલવાથી ઘણીવાર અજ્ઞાન અને મૂર્ખતા પ્રગટ થઈ જાય છે. બહુ બોલકણાનું વચન મોટેભાગે વિશ્વસનીય બનતું નથી.
પેલો રબારીનો છોકરો રોજ ગામના ગોંદરેથી બૂમ પાડતો ‘દોડો રે દોડો, વાઘ આવ્યો રે વાઘ', પહેલા બે દિવસ તો લોકો હથિયારો લઈને દોડતા આવ્યા પણ પછી તો તેની બૂમ કોઈ સાંભળતું નહિ અને એક વાર ખરેખર વાઘ આવ્યો ત્યારે પણ તેની બૂમમાં કોઈએ વિશ્વાસ ન મૂક્યો. વાઘ તેના ઘેટાને ઉપાડીને ચાલ્યો ગયો.
પ્રમાણાતીત બોલવાના પારાવાર નુકસાનો છે, માટે જ સુભાષિતકાર જીભને ચેતવે છેઃ
નિદ્ધે ! પ્રમાળ નાનીઢિ, મોખને માષળેવિ વા I अतिभुक्तिरतीवोक्तिः, सद्यः प्राणापहारिणी ॥
હે જીભ, તું ભોજન અને ભાષણ બન્ને પ્રમાણસર કરવાનું શીખી જા. કારણ કે અતિ ખાવું અને અતિ બોલવું બન્ને પ્રાણનાશ કરનારું બની શકે છે. જીભના બન્ને કાર્યક્ષેત્રોમાં અંકુશ રાખવાનો સંદેશ આ શ્લોક દ્વારા અપાયો છે.
કુદરતે હાથ-પગ લાંબા આપ્યા છે અને જીભ ટૂંકી આપી છે. કુદરતનું
૫૯
