________________
પહોંચવું તે ગુનો બને છે. કલાક કાંટાનું આ ગૌરવ આખો સમાજ જાળવે છે. કારણ કે તે ઓછું બોલે છે. કલાક પછી તેના ડંકા પડે છે. તે સેકંડ કાંટા જેવો બોલકણો નથી. દેડકાના ડ્રાઉં ડ્રાઉં કે મચ્છરોના ગણગણાટને કોઈ ગણકારતું નથી. કૂકડાના કૂકડે કૂકની સહુ નોંધ લે છે. - ક્યારેક જ કહેવાતા સલાહ, શિખામણ કે ઠપકાના માપસર શબ્દો અત્યંત અસરકારક હોય છે. પણ, કેટલાક મહાનુભાવો તો સલાહ, શિખામણ અને ઠપકાની સોલ સેલિંગ એજન્સી જ ધરાવતા હોય છે. ડગલે ને પગલે વારંવાર કહ્યા કરવું તે ટકટક અને ક્યારેક જ માપસર મીઠા શબ્દોમાં કહેવું તે ટકોર. ટકટક કોઈને પસંદ પડતી નથી, ટકોરને સહુ માથે ચડાવે છે.
બહુ બોલનાર વાણીનું અવમૂલ્યન કરે છે. ચાર પાના ભરીને કોઈ વ્યક્તિને જલદી ખાસ આવી જવાની ગમે તેટલી ભાપૂર્વક ભલામણ કરો, છતાં તે કદાચ ન પણ આવે. પણ, 'come soon' નો એક ટેલિગ્રામ એ ચાર પાનાના લાંબા પત્ર કરતાં વધુ અસર કરે તે સહુને અનુભવસિદ્ધ છે. પણ મિતભાષિતાનું આ મહામાહાસ્ય બહુ ઓછાં સમજે છે. બાળક નાનું હોય ત્યારે તેને બોલતા શીખવવું પડે છે. પણ બોલવાનું બરાબર આવડી ગયા પછી બંધ કરતા શીખવવાની એક મોટી સમસ્યા ઊભી થાય છે, જે મોટે ભાગે હલ નથી થતી. વચનવ્યયમાં કેટલાક તો અત્યંત ઉડાઉ બની જાય છે. જે વાણીમાં લંબાણ હોય ત્યાં મોટેભાગે ઊંડાણની ખોટ પ્રવર્તતી હોય છે. શબ્દોની બહુલતા ઘણીવાર વિચાર દારિત્ર્યની ચાડી ખાતી હોય છે. કેટલાકને તો ચાલુ થવાની જ “વીચ' હોય છે, “ઓફીનું તો બટન જ નથી હોતું.
થોમસ આલ્વા એડિસનનો એક પ્રસંગ અહીં યાદ આવે છે. તેમણે ટોકિંગ મશીનની શોધ કરી ત્યારે તેમના બહુમાન માટે એક સભાનું આયોજન થયું. આ સભામાં એક વક્તાએ એડિસન અને તેના શોધેલા ટોકિંગ મશીનનો પરિચય આપતા એક લાંબુ-લચક ભાષણ ઠોકી દીધું. તેનો જવાબ આપવા એડિસન ઊભા થયાઃ “ટોકિંગ મશીન એ મારી શોધ નથી. ઈશ્વરની છે. મેં તો એવું યંત્ર બનાવ્યું છે કે જે ઈચ્છા થાય ત્યારે બંધ પણ કરી શકાય છે.” એડિસનના આ વ્યંગનું નિશાન આપણે તો નથી બનતા ને? તેની સહુ કોઈએ જાત તપાસ કરી લેવી જોઈએ.
૫
૭.
