________________
-
aઓછું બોલો
,
थोवाहारो थोवाभणिओ जो होइ थोवनिद्दो य । थोवोवहिउवगरणो तस्स हु देवावि पणमंति ।।
આહાર, વાણી, નિદ્રા અને પરિગ્રહ જેના પરિમિત છે-ઓછા છે, તેને દેવલોકના દેવો પણ પ્રણામ કરે છે.
તેથી જ ઉપદેશમાલા ગ્રન્થમાં વાણીનો ત્રીજો ગુણ બતાવ્યો છે-સ્તો”
સ્તકમ્ - એટલે ઓછું બોલો, માપસર બોલો. ઓછું બોલવું તે અસરકારક બોલવાની પૂર્વશરત છે. ઓછું બોલવું તે કલહ અને કંકાસમુક્ત શાંતિપૂર્ણ જીવન જીવવાનો એક અમોઘ ઉપાય છે. વાણી ઘણી કિંમતી છે તેને નિરર્થક વહી ન જવા દો. પરિમિત પ્રયોગથી વાણીનો મહિમા જળવાય છે. વેડફી નાંખવાથી તો વાણીનું ગૌરવ હણાય છે.
જુઓ, ખૂબ અવાજ કરનાર ઝાંઝર પગમાં સ્થાન પામે છે. ઓછું બોલનાર કંકણ કાંડે બંધાય છે. અત્યંત અલ્પ અવાજવાળો હાર કંઠે આરોપાય છે. અને મૂક મુગટ મસ્તકે આરૂઢ થાય છે. એક સહેજ અવાજ થતાં જ ભય પામીને ઊડી જવાના સ્વભાવવાળા કબૂતરને કંસારાના સતત ચાલતા વાસણ ટીપવાના અવાજની કોઈ અસર થતી નથી. પ્રમાણનો અતિરેક ધ્વનિની તાકાતને કેટલી હદે હણી નાંખે છે ! ઘડિયાળનો સેકંડ કાંટો પ્રતિસેકંડ ટક-ટક કર્યા જ કરે છે એટલે જ તેના અવાજની કોઈ જરા સરખી પણ નોંધ લેતું નથી. તમારી પાંચ વાગ્યાની એપોઈન્ટમેન્ટ હોય અને પહોંચવામાં ૫-૧૦ સેકંડનો ફરક પડે તો તેની જરાય નોંધ નથી લેવાતી. પણ કલાક કાંટા પ્રત્યે સહુને માન છે, તેની સહુને કદર છે. નવ વાગ્યાની એપોઈન્ટમેન્ટ હોય અને દસ વાગે
૫ ૬
