________________
ખેડૂતના આ જવાબથી પાદરીને પોરસ ચડ્યું. તેણે જોર-શોરથી પ્રવચન શરૂ કર્યું. બોલતો જ ગયો, બોલતો જ ગયો. બે કલાક સુધી અવિરત પ્રવચન ચાલ્યા કર્યું. પ્રવચન પૂરું થયું ત્યારે અત્યંત ઉત્સાહથી પાદરીએ ખેડૂતનો પ્રતિભાવ પૂછચો. ખેડૂતે કહ્યું “અમારા વાડામાં જ્યારે એક જ ગાય હોય ત્યારે પચાસ ગાય જેટલું ઘાસ તેને અમે ઘરી નથી દેતા.'
ખેડૂતના આ જવાબને સહુ વાચાળ વ્યક્તિએ કાને ધરવા જેવો છે. મર્યાદિત શબ્દોમાં અમર્યાદિત વિચાર રજૂ કરવાની કળા હસ્તગત કરી લેવા જેવી છે.
આપણા વચન વ્યવહારમાં કેટલીક વાતો ઔપચારિક હોય છે, કેટલીક વ્યવહારુ હોય છે, કેટલીક વિકથા સ્વરૂપ હોય છે તો કેટલીક વાતો સાત્ત્વિક અને પ્રેરક હોય છે. કેમ છો ? પધારો, આવજો - વિ. ઔપચારિક વાતો છે. જીવન - વ્યવહાર ચલાવવા માટેની કે ધંધા - વ્યવસાયને લગતી વાતો વ્યવહારુ કહેવાય. રાજકારણ, ફિલ્મ, ટી.વી., નિંદા, ટોળ-ટપ્પા, ગામ-ગપાટા આદિ વિકથા કહેવાય અને સાહિત્ય, સંસ્કારિતા, સંસ્કૃતિ, ધર્મ અને અધ્યાત્મની વાતો સાત્વિક અને પ્રેરક છે. બોલાતી વાણીમાંથી ઔપચારિક, વ્યવહારુ અને વિકથા સ્વરૂપ વાતચીતોની ટકાવારી જેટલી વધારે તેટલું જીવનનું સ્તર નીચું, તેટલો થાક અને કંટાળો વધુ, વિચારમૂલક, ઉત્સાહવર્ધક અને જીવનપ્રેરક વાણીની ટકાવારી જેટલી વધારે તેટલી જીવનકક્ષા ઊંચી, તેટલી જીવનમાં તાજગી અને ઉત્સાહ વધુ. '
જે કુટુંબોમાં વાચાળતાનું સામ્રાજ્ય છે, ત્યાં મોટેભાગે કુસંપ, કલહ, અશાંતિ અને ઉકળાટ જોવા મળશે. જ્યાં જ્યાં સંપ, શાંતિ અને અતૂટ નેહ દેખાય છે ત્યાં મોટેભાગે મિતભાષિતાનું સામ્રાજ્ય હશે. જે ઓછું બોલે છે તેનું કામ ઘણું બોલે છે આવું એક નિરીક્ષણ છે. કુદરતે આંખ, નાક, કાન, હાથ, પગ બળે આપ્યા અને જીભ એક જ આપી, તેનાથી પણ સૂચન થાય છે કે માણસ ઓછું બોલે તે કુદરતને વધુ ઈષ્ટ છે.
એક ચિંતકનો ઉપદેશ છેઃ ઘણું બોલવું એ શ્વાનોચિત છે.
