Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 58

છે. અલ્પ શબ્દોમાં વિસ્તૃત અર્થનો સ્પષ્ટ અને સચોટ બોધ કરાવવાની અદ્ભુત કુશળતા આવી નિપુણ વ્યક્તિ પાસે હોય છે.
કેટલીક વ્યક્તિઓ એવી હોય છે કે તેણે મૌનવ્રત ધારણ કરેલું હોય ત્યારે જ તેને મળવાની હિંમત કરાય. તેવી વ્યક્તિઓની વાતો કાનને ખૂબ ત્રાસ ઉપજાવે તેવી હોય છે. તો બીજી કેટલીક વ્યક્તિઓ એવી હોય છે કે જેને સાંભળવાનું ગમે. પણ, વાનિપુણ વ્યક્તિ તો એવી હોય છે કે જેને સાંભળ્યા વગર ચેન ન પડે. જેમ કાંઈક ખાવા-પીવાના દોહદ થાય તેમ તેવી વ્યક્તિની વાગ્ધારામાં પલળ્યા કરવાના વારંવાર દોહદ થાય. તેમની વાણીમાં વિચારોનું ઊંડાણ હોય છે, શબ્દોની અસરકારકતા હોય છે અને રજૂઆતની ખૂબી.
નિપુણ વચન મધમાખી જેવું હોવું જોઈએ. મધમાખીમાં ત્રણ ચીજ હોય છે-નાનકડો દેહ, મધ અને ડંખ. ઓછા શબ્દો, સાકરની મીઠાશ અને માર્મિક બોધ આ ત્રણ વિશેષતાને વરેલી વાણી નિપુણ વાણી છે. ચમચી જેટલો વિચાર દર્શાવવા માટે પીપડા ભરીને શબ્દોને ઢોળી નાંખવા તે ઉદારતા નથી. ઉડાઉપણું પણ નથી પરંતુ ભાષાનો સંગ્રહણી રોગ છે. જેમાં વિચારોની કબજિયાત અને શબ્દોનો સંગ્રહણી હોય તેવા વચનો સાંભળવાનો ઉત્સાહ જન્માવતા નથી. સંક્ષિપ્તતા તે અસરકારક વાણીનું આવશ્યક અંગ છે.
તીર્થકર ભગવંતો માત્ર ત્રણ પદ દ્વારા ગણધર શિષ્યોને વિરાટ દ્વાદશાંગીનું બીજ આપી દે છે. લંબાઈને ગુણ ન ગણીએ તો કેટલાકની વાતચીતમાં બીજું કશું હોતું નથી. શબ્દોની બહુલતા ઘણીવાર વિચાર-દારિત્ર્યની ચાડી ખાતી હોય છે, વાતમાં ઊંડાણ ન હોય તેની ખોટ લંબાણથી પૂરી કરવી તે જરા પણ વ્યાજબી નથી. તમારો બોલવાનો ઉત્સાહ ટકવો જરૂરી છે, તેમ સાંભળનારનો સાંભળવાનો ઉત્સાહ પણ ટકી રહેવો જરૂરી છે. નિપુણ વચનના સ્વામી બનવા માટે મર્યાદિત શબ્દોમાં અમર્યાદિત વિચાર રજૂ કરવાની આવડત કેળવવી અત્યંત જરૂરી બને છે. વાક્યોમાં સંક્ષિપ્તતા અને મીઠાશ જોઈએ તેમ વેધકતા પણ જોઈએ. વાણી સાંભળનારના હૃદયને સ્પર્શે અને તેના હૃદયમાં વસે ત્યારે જ તે સાર્થક છે. તે માટે વાણીમાં વેધકતા જોઈએ.
બાળ અતિમુક્તને ગૌતમસ્વામીના પરિચયથી સંસારત્યાગની વાંછના પ્રગટી. પોતાની માતાને તેણે પોતાનો મનોરથ જણાવ્યો. નાનકડા બાળકના
૫ ૩