Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 13

સંબોધન રાજા જેવાના મુખે જ હોય, “સુરદાસ' શબ્દ અત્યંત મધુર નથી તેમ કડવો પણ નથી. તેથી મેં ધાર્યું કે મને “સુરદાસ' કહીને બોલાવનાર મંત્રી જ હશે. અને “અલ્પા”નું સંબોધન તથા બોલવાના રૂઆબ પરથી દરવાનજી તરત ઓળખાઇ ગયા.
બહુશ્રુત, અનુભવી અને વિચક્ષણ વ્યક્તિ બંધ આંખે પણ બોલી પરથી માણસ કયા પ્રાન્તનો છે તે કહી શકશે સોરઠીની બોલી જુદી, કાઠિયાવાડીની જુદી, ઝાલાવાડીની જુદી, વઢીયાર અને ચુંવાળની જુદી, ભાલ અને પંચમહાલની જુદી, બનાસકાંઠા અને સાબરકાંઠાની જુદી, સૂરતી ભાષા જુદી તો ભરૂચી જુદી, ઢબ, ઉચ્ચાર, મીઠાશ આદિ પરથી અનુભવી વ્યક્તિ તુરંત જ બોલનારના પ્રદેશનું નામ જણાવી શકશે.
નાક, કાન, હાથ, પગ આદિ પરથી માણસ જલદી ન ઓળખાય. પણ જીભ દ્વારા થતાં ભોજન અને ભાષણ પરથી તેની કક્ષા ઝટ જણાઇ આવે છે. એક ગામમાં એક પીઢ અને અનુભવી પુરૂષ મળ્યા હતા. પોતાને ત્યાં અનેક વ્યક્તિઓને જમવા માટે આમંત્રણ આપતા અને જમવાની પદ્ધતિ પરથી માણસને માપી લેતા. જીભ એ માણસની કક્ષાનું માપ કાઢતું થર્મોમીટર જ જોઇ લો. જીભ પાસેથી જ કદાચ સાચું માપ મળે તે કારણથી જ કદાચ શરીરના ઉષ્ણતામાનનું માપ મેળવવા ડૉક્ટર દરદીની જીભ નીચે જ થર્મોમીટર મૂકતા હશે ! મગજના ઉષ્ણતામાનનું માપ પણ જીભ પાસેથી સહજ જાણવા મળી જાય છે.
ચંચળતા પણ જીભની વિલક્ષણ છે. આંખ તેના ખાડામાંથી ક્યારેય બહાર ન નીકળે, નાક પણ બિચારું સ્થિર, કાન પણ ત્યાંને ત્યાં જ, દાંતને પણ એક જ જગ્યાએ ચોર્ટેલા રહેવાનું. પણ, જીભ તો મુખની બખોલમાં ગમે ત્યાં ફર્યા કરે, તે બખોલમાંથી બહાર પણ નીકળે. લાંબી-ટૂંકી પણ થાય અને કેંકને લાંબા-ટૂંકા કરી પણ નાંખે. મુખના સૌંદર્યનો આધાર જીભ પર ઘણો અવલંબિત છે. જીભ મુખની બહાર નીકળેલી હોય, ત્યારે ચહેરો ઘણો રૌદ્ર લાગે છે. કેટલીક દેવીઓની મૂર્તિમાં જીભ ઘણી બહાર નીકળેલી હોય છે અને તેથી તેમનું સ્વરૂપ ઘણું ચંડ અને રૌદ્ર લાગે છે. જીભ મુખમાં પૂરાયેલી હોય ત્યારે મુખ ઘણું સોમ્ય લાગે છે.