Shabdonu Saundarya

Author(s): Muktivallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 19

ઘણાં નાનાં છોકરાં વિચિત્ર હોય છે. તેને સારાં કપડાં પહેરાવો તો થોડી વારમાં જ બગાડી નાંખે. નવાં રમકડાં આપો તો થોડી જ વારમાં તોડી નાંખે. સુંદર ચિત્ર જોવા આપો તો તુરંત જ ફાડી નાંખે, આવા બાળકને કેવાં કપડાં, રમકડાં કે વસ્તુ આપવી તે તેના મા-બાપ સમજી જતા હોય છે. ગમે તેવી સારી વાનગી જીભ પર મૂકતાની સાથે જ જીભ તેને વિકૃત કરી નાંખે છે. આવી જીભને કેવી વાનગી આપવી જોઇએ તેની સમજણ બહુ ઓછા પાસે હોય છે.
કોમી હુલ્લડો કે નવનિર્માણ આદિના તોફાનો માટે અમદાવાદ વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે. વરસે દહાડે એકાદ નાનું-મોટું હુલ્લડ અમદાવાદના આંગણે ખેલાયેલું સાંભળવા મળે જ. મોટે ભાગે આ તોફાનનો પ્રારંભ ખાડિયા કે જમાલપુર વિસ્તારમાંથી થાય છે. ખાડિયામાં થયેલું નાનું અમથું છમકલું થોડા કલાકોમાં તો આખા અમદાવાદમાં વ્યાપી જાય. શરીરમાં રહેલી જીભ પણ અમદાવાદના ખાડિયા જેવી છે. કોઇપણ જાતના તોફાનોનો પ્રારંભ મોટે ભાગે જીભથી થતો હોય છે. અને, જીભના તોફાનનો ચેપ અન્ય ઇન્દ્રિયોને પણ લાગી જાય છે. ખાડિયા શાંત તો આખું અમદાવાદ શાંત, તેમ જીભ શાંત તો સર્વ ઇન્દ્રિયો શાંત એટલે તો મહર્ષિઓએ કહ્યું છે: રસે નિતે નિર્ત સર્વના (જેણે રસને જીતી લીધો, એણે બધુ જ જીતી લીધું.) તાલવૃક્ષનું મર્મસ્થાન મસળી નાંખવાથી આખું વૃક્ષ સુકાઇને ખલાસ થઇ જાય છે. જીભ આવું એક મર્મસ્થાન છે. તેને જીતી લેવામાં આવે તો બીજી ઇન્દ્રિયો અને દુર્જય મન પણ આપોઆપ જીતાઈ જાય છે.
જીભને વશમાં રાખવાનું કામ મોટા મદોન્મત્ત હાથીને નિયંત્રિત કરવા કરતાં પણ કઠિન છે. છતાં અત્યંત આવશ્યક છે. અન્ય ઇન્દ્રિયોનો દુરુપયોગ તો માત્ર તે વ્યક્તિને જ નુકસાન કરે છે, જ્યારે જીભના દુરુપયોગનું નુકસાન તો પોતાને પણ ઘણું અને બીજાને પણ ઘણું. એકની અનિયત્રિત જીભ અનેકોના સુખ, શાંતિ અને આનંદથી હર્યા ભર્યા જીવન-ઉપવનમાં આગ ચાંપી દેવા સમર્થ છે અને એક વ્યક્તિની મધુર સુનિયત્રિત જીભ અનેકોના અશાંતિના કાદવથી ખદબદતા જીવન ક્યારામાં પણ પ્રસન્નતાનું મઘમઘતું પોયણું ખીલવી દે છે.
મન કૂવો છે અને વાણી હવાડો છે. જેવું કૂવામાં હોય તેવું હવાડામાં
૧૪)