________________
તા. ૧ ૯ જાન્યુઆરી ૨ ૦૦૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
જ્યારે સૂક્ષ્મદર્શકયત્ર નહોતું તે સમયે આપણા પ્રજ્ઞાપુરુષોને આનો પરથી પણ સિદ્ધ થઈ રહ્યું છે. માંસાહારી પ્રાણીનું આંતરડું લાંબુ ખ્યાલ આવ્યો કે આજે તો આશ્ચર્ય જ લાગે !
હોતું નથી જ્યારે માણસનું આંતરડું લાંબુ હોય છે. દાંત તીક્ષ્ણ હોય જૈન ધર્મના આહારવિજ્ઞાન તરફ વળીએ. અહીં ભક્ષ્ય અને છે જ્યારે માણસના દાંત ચપટા છે. માંસાહારી પ્રાણીને ભોજનસામગ્રી અભયની ઘણી ઊંડી ચર્ચા છે. જૈન ધર્મની અહિંસાની વિચારણા પકડવા માટે હાથ નથી. શરીરનો થાક ઉતારવા માટે શાકાહારી કરતાં સાથે ખાદ્ય-અખાદ્યની વિચારણા જોડાયેલી છે, પરંતુ એ સાથે એમાં માંસાહારીને પાંચગણો સમય લાગે છે. સમસ્યાનો સામનો કરવાની એટલું જ ગહન વિજ્ઞાન છે. જેમકે અમુક દિવસો સુધી લોટ રાખવાની શાકાહારીમાં ત્રણ ગણી શક્તિ છે. ૧ કિલો ઘઉં પેદા કરવા માટે વાત છે. ચોમાસામાં ભેજ હોવાના કારણે એસ્પર જિલસ, મ્યુકર, જેટલું પાણી જોઈએ તેનાથી ૫૦ ગણું પાણી ૧ કિલો માંસ પેદા રાઈજોયસ, સેકોરોમાઈસિસ જેવા કિટાણુઓ લોટને દૂષિત કરી નાખે કરવા માટે જોઈએ છીએ. છે. જ્યારે અન્ય ઋતુઓમાં એનો પ્રભાવ ઓછો હોવાથી એ વધુ છ લશ્યાની વાતમાં કેવું ઊંડું વિજ્ઞાન છે! વૃક્ષ પરથી ફળ લેવું છે દિવસ સુધી રાખી શકાય છે.
તો થડ કાપવાની જરૂર નથી. મોટી ડાળી કાપવાની જરૂર નથી. નાની દહીંમાં જીવાણુઓની સક્રિયતા ખૂબ ઝડપથી વધે છે અને તેથી જ જેન ડાળી કાપવાની જરૂર નથી. પાંદડાં કાપવાની જરૂર નથી. જરૂર હોય ધર્મ સાકર, કિસમિસવાળા દહીંની મર્યાદા ૪૮ મિનિટ આપી છે. ખીચડી, તેટલા ફળ તોડવાની જરૂર નથી. નીચે પડેલાં ફળથી પણ કામ ચાલી દાળ અને શાકભાજીની મર્યાદા છ કલાકની, રોટલી અને ભાતની મર્યાદા જાય. છલેશ્યાનું આ દૃષ્ટાંત પર્યાવરણની દૃષ્ટિએ પણ વિચારી શકાય. ૧૨ કલાકની છે. લાડુ અને ખાજા ખાનારને એટલી ખબર છે કે એની એનો આધ્યાત્મિક અર્થ પણ અનુભવી શકાય. કૃષ્ણ, નીલ અને કપાત સમયમર્યાદા ૨૪ કલાકની છે. આ વિષયમાં આજનું વિજ્ઞાન કહે છે કે વેશ્યા આત્માનો નાશ કરે છે; જ્યારે તેજો, પા અને શુક્લ વેશ્યા રાંધેલા ભોજનમાં જળઅંશ ઓછો હોવાથી અને ચીકાસ હોવાથી એક આત્માને સમૃદ્ધિ તરફ લઈ જાય છે. આ વેશ્યા મનોવિજ્ઞાન સાથે
પ્રકારનું સુરક્ષાકવચ બને છે અને તેથી જીવાણુઓ એને તરત દૂષિત કરી સંબંધિત છે. વ્યક્તિના મનની જુદી જુદી વેશ્યાઓ માનવચિત્તની - “ શકતા નથી. જ્યારે કાચી રસોઈમાં જળઅંશ વધુ હોવાથી જીવાણુ શીધ્ર જુદી જુદી અવસ્થાઓ દર્શાવે છે. વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિ એના ચિત્તવ્યાપારોનું ઉત્પન્ન થાય છે તેથી એની સમયમર્યાદા ઓછી આપવામાં આવી છે. પ્રતિબિંબ છે. અને એથી જ જુદી જુદી વેશ્યા ધરાવનારાઓ ભિન્ન
આ જ રીતે ઉકાળેલા પાણીની પણ સમયમર્યાદા નિશ્ચિત કરવામાં ભિન્ન રીતે વર્તે છે. આજે Behavioral Science વિકાસ આવી છે. સામાન્ય રીતે ઉકાળેલું પાણી ૧૨ કલાક સુધી જીવાણુરહિત પામ્યું છે. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં તો વિમાનમાં પ્રવાસીની વર્તણૂંક માનવામાં આવે છે. વિજ્ઞાન કહે છે કે ૧૨ કલાક બાદ પાણીમાં પર પણ ચાંપતી દેખરેખ રાખવામાં આવે છે.
ક્લોરૃિડિયમ નામના જીવાણું પુનઃ સક્રિય થઈ જાય છે. આજે જૈન ધર્મની ક્રિયાઓનું આકાશ એટલું બધું વિરાટ છે કે મારે આધુનિક ઉપકરણોએ જે તથ્ય તારવ્યાં છે એ જ વાત જૈન ધર્મની થોડાં છૂટાંછવાયાં વાદળોની વાત કરીને સંતોષ માનવો પડે છે. આહારસંહિતામાં વર્ષોથી રહેલી છે.
એણે જીવનતારક ક્રિયાઓનું આલેખન કર્યું છે તો એની સાથે મૃત્યુને આ આહારસંહિતાની પાછળ એક વિચારધારા રહેલી છે અને એમાંથી મહોત્સવ બનાવતી ક્રિયા-વિધિ દર્શાવી છે. મૃત્યુને પામવા માટે કઈ શાકાહારની વાત આવે છે. આજે વિશ્વમાં ખૂબ ઝડપથી શાકાહાર પ્રસરી રીતે સજ્જ થવું. બાલમરણ, પંડિતમરણ અને સમાધિમરણ જેવા રહ્યો છે. જેન ધર્મે વર્ષો પહેલાં આહાર સાથે માનવચિત્તને જોયું છે. “જેવું પ્રકારોની ચર્ચા કરીને એણે સંલેખના દ્વારા મૃત્યુને કઈ રીતે ઉજમાળ અન્ન તેવું મન’. જગતમાં ભૂખમરાનું કારણ આ માંસાહાર છે. કારણ કે કરવું એની વાત કરી છે. આ બધી ક્રિયાઓનાં દૃષ્ટાંતોથી જૈન ઇતિહાસ વિશાળ ખેતરોમાં પ્રાણીને ઉછેરવાં પડે. ઘાસ ઉગાડવું પડે. જમીનની ફળદ્રુપતા ગૌરવભર્યો છે. એ ક્રિયાઓની પાછળ થતી વિજ્ઞાનની ખોજ એક ઓછી થાય. પાણીનો વ્યય થાય. કતલ કરાયેલા પ્રાણીઓનાં હાડકાં નદીમાં પ્રતિપાદન આપે છે. પરંતુ એ ક્રિયા પાછળની ભાવનાઓ કલિકાલનાખતાં પ્રદૂષણ થાય. જેટલી જમીનમાં પ્રાણીઓ પાળીને ૧૦ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્ય, આચાર્ય હીરવિજયસૂરિજી, શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કે માંસાહારીઓને ભોજન પૂરું પાડી શકાય એટલી જમીનમાં ૫૦ મહાત્મા ગાંધીમાં કાર્યાન્વિત થઈ. આવતી કાલે એ જ અપેક્ષા કે આ શાકાહારીઓને ભોજન પૂરું પાડી શકાય. હવે શાકાહાર માટે દલીલને કોઈ ધર્મક્રિયામાં રહેલી ભાવના જગતના ચોકમાં લાવીને નવા યુગનું અવકાશ નથી. જૉને રોબિન્સનનું થોડાં વર્ષો પૂર્વે પ્રગટ થયેલું A New એના દ્વારા સર્જન કરીએ. Diet for America'. પુસ્તકે શારીરિક, આર્થિક, સામાજિક અને માનસિક શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ દ્વારા આયોજિત પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં એમ તમામ દૃષ્ટિએ ચર્ચા કરીને સિદ્ધ કર્યું છે કે માંસાહાર કરતાં શાકાહાર તા. ૨૧-૮-૨૦૦૬ આપેલું વક્તવ્ય. હજાર ગણો ચડિયાતો છે.
સી-૭૨, ગોયલ ટૉવર, ગુલબાઈ ટેકરા, પોલીસ ચોકી સામે, માંસાહાર માણસનેમાટે નથી તે એના શરીરના અવયવોની રચના પોલીટેકનીક, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૧૫.
