________________
મે, ૨૦૦૩
પાલીતાણા જવું અને છોકરાઓને પાછા લઈ આવવા જોઇએ. પા ધારો કે છોકરાઓ આવવાની ના પાડે તો શું કરવું ? એટલે તેઓ સલાહ માટે કચ્છના મહારાવના કારભારી વલ્લભજીને મળ્યા. વલ્લભજી ભીમનભાઇના મિત્ર હતા. વલ્લભજીએ સલાહ આપી કે છોકરાઓ જો ન માર્ગે તો તેમના પર રાજ્યનું દબાણ લાવવું જોઈએ. પણ એ બધું કામ ધારીએ એટલું સહેલું નહોતું. એટલે તેઓએ વલ્લભજીને સાથે આવવા આગ્રહ કર્યો. વલ્લભજીએ આ વાત કચ્છના મહંાચવને જણાવી અને એમની રજા લઈ પાલીતાણા આવવા તૈયાર થયા. વળી જરૂર પડે એ માટે મહારાવની પાલીતાણાના દરબાર ઉપર ભલામણ ચિઠ્ઠી પણ લખાવી લીધી.
પ્રબુદ્ધ જીવન
એક દિવસ તેઓએ આહાર ન લીધો એટલે દરબારને પણ લાગ્યું કે તેઓને જેલમાં વધુ દિવસ રાખવાનું જોખમ ખેડવા જેવું નથી. દરબારે તેઓને છોડી દીધા, પરંતુ વડીલોને સલાહ આપી કે ‘તમે એ લોકોને હાથપગ બાંધીને ગાડામાં નાંખીને લઈ જઈ શકો છો. દરબાર તરફથી તમને છૂટ છે.
દરબારે છોકરાઓને બળપૂર્વક લઈ જવાની રજા આપી, એટલે પાંચે વડીલોએ વિચારવિનિમય કર્યો. એમાં કાળચંદ્રજી અને અગરચંદ્રજીના પિતાને આવી રીતે પોતાના સાધુ દીકરાઓને બાંધીને લઈ જવાનું યોગ્ય ન લાગ્યું. બાકીના ત્રણેના પિતા લઈ જવા માટે મક્કમ હતા. તેઓએ ત્રી મુનિઓને ગાડામાં બેસાડીને હાથપગ બાંધીને પાલીતાણા છોડીને રાજકોટ તરફ રવાના થયા.
તેઓ બધા સાથે પાલીતાણા પહોંચ્યા. વલ્લભજી કારબારીના નાતે પાલીતાણાના નરેશને ત્યાં ઊતર્યા. તેમણે વડીલોને શીખવી રાખ્યું હતું કે પહેલાં તમે છોકરાઓને સમજાવી જુઓ અને પછી ન સમજે તો દરબાર જ્યારે સોર્જ ઘોડાગાડીમાં ફરવા નીકળે ત્યારે તમે “સાહેબ, અમાશ છોકરા, અમારા છોકરા' એમ બૂમો પાડો.
પાંચે વડીલોએ પોતાના દીકરાઓને નરશી નાથાની ધર્મશાળામાં સાધુવેશ જોયા ત્યારે કિમૂઢ થઈ ગયા. તેઓએ તેમની પાસે બેસીને તેમને દીક્ષા છોડવા સમજાવ્યું ત્યારે દીકરાઓ મક્કમ રહ્યા. વડીલોએ શ્રી હર્ષચંદ્રજીને ઠપકો આપ્યો કે ‘અમારા દીકરાઓને રજા વગર દીક્ષા કેમ આપી ?' ત્યારે શ્રી હર્ષચંદ્રજીએ શાન્તિ અને સમતાથી જવાબ આપ્યો કે ‘સાધુવંશ તો તેઓએ સ્વયં પહેરી લીધો હતો. અમે તો માત્ર અમારા કર્તવ્યરૂપે અહીં આશ્રય આપ્યો છે. તેમ છતાં તમે તેઓને લઈ જવા સ્વતંત્ર છો, પરંતુ જે કરો તે લાંબો વિચાર કરીને કરશો.'
ai..
તેઓ શ્રી હર્ષચંદ્રજીના શાન્ત, સમતાભર્યા ઉત્તરથી મૂંઝવામાં મુકાયા તેમણે સાધુ થયેલા સંતાનોને દીક્ષા છોડી દેવા કહ્યું, પરંતુ પાંચ સાધુઓએ દીક્ષા છોડવાની પોતાની ઈચ્છા નથી એમ સ્પષ્ટ જણાવ્યું. કે આથી હવે ઉપાય રહ્યો રાજ્યમાં ફરિયાદ કરવાનો. એ માટે પહેલાં વલ્લભજીએ બતાવેલી યૂક્તિ પ્રમાણે પાલીતાણાના દરબાર શ્રી સુરસંધ∞ જ્યારે સર્જિ ઘોડાગાડીમાં ફરવા નીક્ળ્યા ત્યારે રસ્તામાં ઊભા રહેલા ભીમશીભાઈ વગેરેએ ઘોડાગાડીની પાછળ દોટ માંડી અને બોલવા લાગ્યા, 'સાહેબ, અમારા છોકરા, સાહેબ, અમારા છો.' તે વખતે તે વલ્લભજી દરબારની સાથે ઘોડાગાડીમાં હતા.
દરબારે ઘોડાગાડી ઊભી રખાવી, અને વલ્લભજીને પૂછ્યું કે ‘આ લોકો શું કહે છે ?’
વલ્લભજીએ ચડીમાં એ પાંચ સાથે વાત કરી અને દરબારને જણાવ્યું હું એમના છોકરાઓને રજા વગર અહીં દીક્ષા આપી દેવામાં આવી છે. એ સાંભળીને દરબારે તેઓને બીજે દિવસે કચેરીમાં મળવા માટે કહ્યું,
જ્યારે દીકરાઓએ દીક્ષા છોડવાનો ઈન્કાર કરી દીધો ત્યારે પુત્રો પ્રત્યેના મમત્વને લીધે તેઓએ દરબારની કચેરીમાં જઇને લેખિત ફરિયાદ નોંધાવી દીધી. એથી દરબારે પાંચે નવદીયનોને દરબારમાં બોલાવીને દબાવ્યા અને દીક્ષા નહિ છોડે તો તેઓને કેદમાં પૂરવામાં આવશે એવી ધમકી આપી. પરંતુ પાંચે નવદીક્ષિતે દીક્ષા છોડવાની ના પાડી દીધી. એટલે દરબારે પાંચને કેદમાં પૂર્યાં. કેદમાં ભૂખ તો લાગે જ. એટલે તેઓને રાંધીને ખાવા માટે અનાજ-વોટ વગેરે સામગ્રી આપવામાં આવી, પરંતુ સાધુઓએ તે લીધી નહિ અને કહ્યું, ‘અમારો ધર્મ ગોગરી વહોરીને વાપરવાનો છે. ગોચરી માટે નહિ જવા દો તો અમે ઉપવાસ કરીશું.'
આ બાજુ જેતશીભાઈએ પોતાના દીકા, મુનિ શ્રી મૂળચંદ્રજીને કહ્યું, ‘તમે દીક્ષા લીધી છે અને તમારે તે પાળવી છે, તો ભલે તેમ કરો. અમે તેનો વાંધો નહિ લઇએ. પણ અમારી ભાવના છે કે તમે સાધુ તરીકે કચ્છમાં પધારો અને ત્યાં વિચરો તો અમને પણ લાભ મળે. તમને સાધુ તરીકે કચ્છમાં જોઇને આપણા બધા લોકોને આનંદ થશે.'
પોતાના ત્રા સાથીઓ ગયા અને વળી પોતાના વડીલોની વિનંતી છે તો પછી કચ્છ જવું જોઇએ, એમ વિચારીને છેવટે કુશળચંદ્રજીએ તે માટે સંમતિ આપી, એટલે અગરચંદ્રજીએ પણ પોતાના સંસારી પિતાશ્રીને સાથે કચ્છ જવા માટે સંમતિ આપી.
નિર્ધાર થતાં તેઓ બંનેએ પોતાના વડીલો સાથે કચ્છ તરફ પાલિતાણાની ધર્મશાળાથી પ્રયાણ કર્યું. ગામની બહાર નીકળી શેત્રુંજી નદીના કાઠે વિસામા માટે તેઓ બેઠા તે દરમિયાન જેતશીભાઈનું મનોમંથન ચાલું. આ બે નવદીક્ષિત સાધુઓ પાદવિહાર કરીને ઘર કષ્ટ વેઠીને કચ્છ આવી અને ત્યાં ગોરજીઓના વર્ચસ્વવાળા સમાજમાં એમને જે સરખો આવકાર નહિ મળે અને તેઓને અભ્યાસ કરવાની યોગ્ય તક નહિ મળે તો આપણે માટે પસ્તાવાનો વખત આવશે. દીક્ષા છોડીને આવે તો ઠીક, પણા સાધુ તરીકે આવશે તો બાબર મેળ નહિ ખાય.' છેવટે એમો જ કુળદ્રજીને કહ્યું, ‘અમારી ઈંકા છે કે તમે દીક્ષા છોડી દો, પરંતુ અમને લાગે છે કે જો તમે દીક્ષા છોડવાના ન જ હો તો અહીં આચાર્ય મહારાજ પાસે તમે જ ો અને અભ્યાસ કરી તે જ યોગ્ય છે. એ જ તમારા હિતમાં છે.' આ સાંભળી બંને મુનિઓને અત્યંત આનંદ થયો.
નદી કિનારેથી બધા ગામમાં પાછા ફર્યા અને શ્રી હર્ષચન્દ્રસૂરિને મળ્યા. બધી વાત કરી અને પોતાનો નિર્ણય જાગ્યો. શ્રી હષઁન્દ્રસૂરિએ જેવી તમારી મરજી' એમ કહીને રાહજ રીતે એમની વાત સ્વીકારી લીધી.
થોડા દિવસ રોકાઈ બંને વડીલો કચ્છ જવા રવાના થયા. બંને મુનિઓએ શ્રી હર્ષચન્દ્રસૂરિ પાસે શાસ્ત્રાભ્યાસ ચાલુ કર્યો.
મુનિ વેશધારી પેલા ત્રણે યુવાનો સાથે ગાડાં રાજકોટ પહોંચવા આવ્યા ત્યારે રાજકોટના જૈન સંઘને આ વાતની ખબર પડી ગઈ. આમ આ પછા આવી વાત મારતાં વાર લાગે નહિ. રાજકોટના સંધના આગેવાનોએ જાવયું કે ત્રણ નવદીક્ષિત મુનિઓને એમના વડીલો ઉઠાવીને પાછા ઘરે હાઈ જાય છે ત્યારે તેઓને લાગ્યું કે સંધે મુનિઓને ા આપવું જોઇએ. સંઘના બધા આગેવાનો પાદરે પહોંચ્યા અને મુનિઓને છોડાવીને ઉપાશ્રયમાં લઈ આવ્યા. આથી વડીલોએ રાજકોટ દરબારને ફરિયાદ કરી અને કોર્ટમાં કેસ દાખલ કર્યો. એક મહિનો કેસ ચાઢ્યો. એટલો વખત તેઓને ત્યાં ધર્મશાળામાં રોકાવું પડ્યું. છેવટે અંગ્રેજ ન્યાયાધીશે
