________________
.
ઑગસ્ટ, ૨૦૦૩
પ્રબુદ્ધ જીવન મોક્ષ પહોંચાડનારા માર્ગે ફલાંગો ભરી શકાશે.
કરતાં કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. બધાં જ તીર્થંકરો જન્મે ત્યારે ત્રણ જ્ઞાનના સ્વામી હોય છે અને તેઓ તે જ રીતે અંધકારમાં કાળા સર્પને લીધે ચંદનબાળાનો હાથ દૂર લઈ જ્યારે સંસાર ત્યજી સંયમિત જીવન જીવે; સાધુ બને ત્યારે જ ચોથું જતાં સર્પનો જવાનો માર્ગ મોકળો તો થયો પરંતુ જાગૃત થયેલા ચંદનબાળાએ મન:પર્યવજ્ઞાન મેળવે છે, કારણ કે મન:પર્યવજ્ઞાન છઠ્ઠા-સાતમે પ્રમત્ત- જાણ્યું કે મૃગાવતીને અપ્રતિપાતિજ્ઞાન તેમના પ્રભાવથી થયું છે ત્યારે અપ્રમત્ત સાધુ જ કે જેઓ સંસારત્યાગી, વિરક્ત વૈરાગી મહાત્મા હોય તેમની આશાતના માટે ખરા હૃદયે પશ્ચાત્તાપ કરી રહેલાં ચંદનબાળાને તેમને હોય છે. આ ચોથું જ્ઞાન પણ ગુણપ્રચયિક છે તેથી આ બે સ્થાને પણ કેવળજ્ઞાન થયું. રહેલા અપ્રમાદી, ઋદ્ધિવંત ચારિત્રધારી સંયમી મુનિરાજોને શુભભાવના અતીર્થ સિદ્ધના ભેદમાં માતા મરૂદેવીનું નામ આવે છે. ભગવાન પરિણામે ચઢતાં જ પ્રગટે છે.
28ષભદેવની માતા મરુદેવી પુત્રના મોહને લીધે લાંબા ૧૦૦૦ વર્ષોના ઉપાશકદશાંગ સૂત્રમાં ભગવાન મહાવીર પ્રભુના પરમ ઉપાસક ૧૦ સમય સુધી રૂદન કરવાથી આંખની દૃષ્ટિ ગુમાવી દીધી. પુત્રને કેવળજ્ઞાન શ્રેષ્ઠ શ્રાવકનું વર્ણન છે. આનંદશ્રાવક જ્યારે નિ:સ્પૃહી નિષ્પરિગ્રહી થતાં તેનો વૈભવ સાંભળી અનિત્ય અને એકત્વ ભાવનું ચિંતન કરતાં બાર વ્રત ધારકને ૧૪ વર્ષની અનુપમ સાધના કરતાં કરતાં હાથી ઉપર જ રાજમાર્ગ ક્ષપકશ્રેણિ પર ચડી, ઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરી અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થતાં અવધિજ્ઞાન અને અવધિદર્શન અંતર્મુહૂર્તમાં મોક્ષપુરીમાં પહોંચી ગયા. થયાં. યોગાનુયોગે મહાવીર સ્વામીના આદ્ય ગણધર અનંતલબ્ધિ નિધાનને ભગવાન ઋષભદેવના પુત્ર બાહુબલી દીક્ષા લઈને કાર્યોત્સર્ગ ધ્યાનમાં વંદના કરતાં વિનંતી કરી કે સંસ્તારક (સંથારા)થી બહારની ભૂમિનો ૧૨ માસ વીત્યા પછી બ્રાહ્મી-સુંદરી, સાધ્વીઓ દ્વારા “વીરા મોરા ગજ ત્યાગ કર્યો હોવાથી બહાર પગ મૂકી શકે તેમ નથી, તો નજીક આવો થકી ઊતરો, ગજ ચડે કેવળ ન હોય રે..’ આનાથી સાવધાન બનેલા તો ચરણસ્પર્શી શકે. આપની અસીમ કૃપાથી મને અવધિજ્ઞાન અવધિદર્શન પ્રભુવંદનાર્થે પગ ઉપાડતાં કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થઈ જાય છે. પ્રાપ્ત થયું છે. ગૌતમે કહ્યું કે શ્રાવકને આવું જ્ઞાન ન થઈ શકે તેથી ભરત ચક્રવર્તીઅરીસા ભુવનમાં અનિત્ય ભાવનાનું ચિંતન કરતાં મૃષાવચનનું મિચ્છામિ દુક્કડ, શ્રાવકે કહ્યું કે શું સત્ય વચનનું પણ મિચ્છામિ હાથની સરી પડેલી મુદ્રા નિમિત્તે કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ. દુક્કડ આપવામાં આવે છે ? ગૌતમે સમવસરણમાં પહોંચી ભગવાને “અંબડ પરિવ્રાજકની પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ થયેલાં રપમાં તીર્થકર ન ખુલાસો કર્યો ત્યારે અગાધ સરળતાથી કહ્યું કે તમારું કહેવું સારું છે. હોય તથા કુદેવોના દર્શને ન જનાર ૩૨ પુત્રોને સમરાંગણમાં ગુમાવી
એક મુનિવર પોતાની પ્રતિલેખન (પડિલેહણ)ની ક્રિયા કરી કાજો દેનારી સુલસા રથકાર પત્ની ભાવિત દ્વારા સમકિતી થઇને તેને પરિમાર્જિત (કચરો) કાઢી ઈરિયાવહી કરતાં ભાવની વિશુદ્ધિથી અવધિજ્ઞાનાવરણીય કરી રહેલી આગામી ઉત્સર્પિણીમાં ૧૫મા નિર્મમ તીર્થંકર થશે. સમકિત કર્મના ક્ષયોપશમથી અવધિજ્ઞાન પ્રગટ્યું પરંતુ જ્યારે સ્વર્ગાધિપતિ સૌધર્મેન્દ્ર દૃષ્ટિ સાહાટ્યક બની ગઈ ! ભરોસરની સઝાયમાં તેનું નામ પ્રથમ પોતાની પ્રિયતમા ઈન્દ્રાણીને વિનંતી કરતો જોઈ કાયોત્સર્ગમાં મુનિને છે. “સુલસા ચંદનબાળા'...તેને ધર્મલાભ કહેવડાવવા ભગવાન મહાવીરે હસવું આવી ગયું અને હાસ્ય મોહનીય કર્મને લીધે અવધિજ્ઞાનાવરણીય અંબડને મોકલ્યો હતો. કર્મના ઉદયથી તે નષ્ટ થઈ ગયું !
જેના તાજેતરમાં લગ્ન થયેલા છે તે યુવાન ટીખલી સાથીદારો સાથે કલ્પાતીત દેવલોકના અનુત્તર સ્વર્ગ અને સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવો કુતૂહલવૃત્તિથી પ્રેરાઈ જ્યાં નામ પ્રમાણે ગુણ ધરાવનારા ચંડરૂદ્રાચાર્ય આયુષ્યભર ૩૬ સાગરોપમ શાસ્ત્રીય વિષયોના ચિંતન, મનન, સમીપ આવી કહેવા લાગ્યા કે આ યુવાનને દીક્ષા લેવી છે. તેમણે નિદિધ્યાસનમાં મગ્ન તલ્લીન થઈ અદ્ભુત જ્ઞાનોપસના કરે છે. અભયકુમાર: ક્રોધાન્વિત થઈ, માથું હાથમાં લઈ મુંડી નાંખ્યું, લોચ કરી દીધો. હસવામાંથી ૩૬ સાગરોપમ સુધી પાંચમા અનુત્તર સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનમાં આરાધના ખસવું થઈ ગયું. તે યુવાને બાજી સંભાળી લીધી અને શિષ્ય બનેલા કરનારા છે.
યુવાને ગુરને ત્યાંથી સલામતી માટે ચાલી નીકળવા જણાવ્યું. રાત પડી. સામાયિક, રાઈ દેવસિ પ્રતિક્રમણ કરતાં આપણે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય ગઈ હતી. ગુરુથી અંધારામાં ચાલી શકાય તેમ ન હતું તેથી કહ્યું કે મને સંપાદિત કરાવનાર ઇરિયાવહી પડિક્કમિયે છીએ; પરંતુ બાળસુલભ ઊંચકી લે. ખાડાટેકરાવાળો રસ્તો તથા અંધારું હોવાથી ડગમગ ગતિએ ચેષ્ટા કરનાર અઈમુત્ત બાળમુનિ પાણીમાં થોડી તરાવતાં જે અપકાય ચાલવા માંડ્યું. ક્રોધાયમાન ચંડરૂદ્રાચાર્યે માથા ઉપર ડંડાથી પ્રહાર કરવા જીવની વિરાધના કરી તે ધ્યાન પર લેવડાવતાં તે એવી તલ્લીનતા લાગ્યા, પરંતુ સમતામાં સ્થિર રહી, વેદનાને ગૌણ કરી ક્ષમા-સમતાની એકાગ્રતાથી પડિક્કમી કે આત્મકલ્યાણ સાધી લીધું.
ભાવનામાં સ્થિર નવીન મુનિ દેહભાન ભૂલી આત્મ ચિંતનની ધારામાં યૂલિભદ્ર કોશા વેશ્યાને ત્યાં કુટુંબીજનોનો ત્યાગ કરી ૧૨ વર્ષ રહ્યા ચડી; પાપોનો નાશ કરતો આત્મા ગુણસ્થાનક શ્રેણિઓમાં આગળ અને જ્યારે નાનાભાઈએ રક્તરંગી નાગી તલવાર હાથમાં લઈ પિતાનું વધતાં ક્ષપકશ્રેણિમાં આરૂઢ થઈ શુકલધ્યાનની ધારામાં ચડી કેવળી બન્યા. માથું વાઢી નાંખ્યું તે જાણ્યું ત્યારે રાજાને માત્ર આલોચવાનું કહી, લોચ ગુરુ હવે સારી રીતે ચાલનાર લોહીથી ખરડાયેલા શિષ્યને નીચે કરી ધર્મલાભ કરતા ઊભા રહ્યા તે સ્થૂલિભદ્ર ૮૪ ચોવીશી સુધી અમર ઉતારી પશ્ચાત્તાપની ધારામાં ક્ષમા યાચે છે. શિષ્યને અપ્રતિપાતિ જ્ઞાન થઈ ગયા-કેવી સાધના !
થયું છે એમ જાણીને પશ્ચાત્તાપમાં ડૂબેલા ચંડરૂદ્રાચાર્યને પણ કેવળજ્ઞાન થયું. ભગવાન મહાવીર સ્વામીના સ્વહસ્તે દીક્ષિત થયેલી છત્રીસ હજાર સંધ્યા સમયે રંગબેરંગી બદલાતા વાદળો જોઈ સંસારની અસારતા સાધ્વીઓના અગ્રસર ચંદનબાળા ભગવાનના સમવસરણમાંથી સૂર્યાસ્ત જોઈ રાજા પ્રસન્નચંદ્ર રાજપાટ, વૈભવ ત્યજી દીક્ષા લઈ સાધુ બન્યા. એક થયા છતાં પણ પાછા ન ફરનારા મૃગાવતીનું ધ્યાન ન ગયું અને હાથ ઊંચો કરી કાયોત્સર્ગમાં હતા ત્યારે તેમના કાને વાત પડી. એથી ચંદનબાળાએ કહ્યું કે સારા કુળની સ્ત્રીઓ માટે આ યોગ્ય ન કહેવાય. યુદ્ધની વિચારણામાં ખોવાઈ ગયા. માનસિક યુદ્ધમાં ચડ્યા. એક પછી શિષ્યા મૃગાવતીને ઠપકો ઘણો આકરો લાગ્યો અને ઊંડું ચિંતન કરતાં એક તીરો ફેંકતા ગયા. શસ્ત્રો ખૂટતાં મુગટ ફેંકવા જતાં મુંડિત થયાનું ભાવનાના ઉચ્ચત્તમ શિખરે આરૂઢ થઈ ક્ષપક શ્રેણિએ કર્મક્ષય કરતાં ભાન થતાં સાવધાન થયા; માનસિક પાપો ધોવા પશ્ચાત્તાપની ધારામાં
