________________
સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૩
કર્મયનું લક્ષ રાખી સાધના કરે તો મેથી પાકશ્રેણી આરંભી કર્મખપાવતી આગળને આગળ જ કૂચ કર્યા કરે. દરેક પગથિયે મોહનીપને નષ્ટ કરતો, ક્ષય કરો, ખાવનો આગળ વધતાં એક એવી સ્થિતિએ પામે કે જ્યાં બાકીનાં કર્મોનો આપોઆપ નાશ થઈ જાય છે. જેવી રીતે સમરાંગણામાં મુખ્ય સેનાપતિ, પ્રાનાદિ કેદ થતાં બાકીનું સૈન્ય હાર સ્વીકારે છે તેમ સર્વ પાપનો બાપ મોહનીય સપડાતાં અન્ય સાગરિતો ક્ષય થતાં રહે છે.
પ્રબુદ્ધ જીવન
કર્મ ખપાવવા અહીં વિવિધ પગથિયા દર્શાવ્યા છે તે પ્રાપ્ત કરી લક્ષને સાધીએ તેવી અભિલાષા. હનુમાન કૂદકાની જેમ અત્યાર સુધી જે ચર્ચા, વિચારણા, આલોચના, મીમાંસા કરી છે તેના નિષ્કર્ષ રૂપે આટલો સાર નીકલે છે કે ધાર્મિક ક્રિયાકલાપો, વ્રત, પ્રત્યાખ્યાન, તપ, ધ્યાન, સમાધિ, આવશ્યક ક્રિયાઓ જેવી કે સામાયિક, પ્રતિક્રાદિ સાર્થક, ફળદાયી બનાવવા હોય તો ભાવનાનું સિંચન અત્યાવશ્યક છે. તેથી જ કલ્યાણમંદિરમાં કહ્યું છે કેઃ
ચરમાન, ક્રિયા: પ્રતિનિા ન ભાવ શૂન્યા: | વળી કહ્યું છે કે
ભાવે ભાવના ભાવિએ, ભાવે દીજે દાન, ભાવે જિનવર પૂજીએ ભાવે કેવળજ્ઞાન. ***
આથી આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે આત્માનું મુખ્ય લક્ષ વીતરાગતા પ્રાપ્ત કરવાનું છે. જેનો પ્રારંભ મોત નષ્ટ થતાં આત્મા વીતરાગતા પ્રગટ થઈ જશે જે બારમા ગુણસ્થાને સંપૂર્ણ પ્રગટે છે. હવે કોઈ પણ રાદ્વેષને અવકાશ રહેતો નથી. રાગ ગયો તેથી વીતરાગ, અને દ્વેષ ગયો તેથી વીદ્વેષ: સર્વ રીતે જીવ રાગ-દ્વેષ વગરનો બને છે.
દોષોને ગુણ-ગૌરવ બક્ષતી લક્ષ્મી 1 પૂ. શ્રી વિજયપૂર્ણચંદ્રસૂરિજી મહારાજ
આજના યુગને લક્ષ્મીની બોલબાલાના નગુણા યુગ તરીકે અવશ્ય ઓળખાવી શકાય. કોઈ પણ ચીજની મૂલ્યવના માપવાનું કાટલું કે ત્રાજવું આજે તો લક્ષ્મી જ બની બેંક છે, એમ કહેવામાં જરા ય અતિશયોક્તિ જણાતી નથી. આજની બધી જ પ્રદશિાઓ કે આજના બધા જ પ્રણામો પ્રાથ: હક્ષ્મીદેવીને અનુલીને થઈ રહેલા જણાય છે. કીર્તિ, કુટુંબ કે કાયા ભલે ગમે તેટલા મહાન ગણાતાં હોય, પણ આ મહાનતાનો પાયો કંચન જ મનાયો છે. લક્ષ્મીનો મહિમા તો યુગ-યુગથી ચાલ્યો જ આવે છે, પણ આજે એને જેવી આંધળી પ્રતિષ્ઠા આપવામાં આવી છે એવી ભાગ્યે જ ભૂતકાળમાં અપાઈ હશે. આનું અનુમાન કરવાનું મન રોકી શકાય એવું નથી, કારણ કે આજે લક્ષ્મીના જયજયકારથી જ ગગનનો ગુંબજ ધાધણી ઊઠચો છે. વધુ તો શું કહેવું ? લક્ષ્મીના ભક્તો એક માત્ર ભિીદેવીની કૃપાને કારણે જ શ્રીર્મનોના દોષોને ગુણો તરીકે ગાતા થાકતા નથી. આવી ભાટાઈનો સંકેત એક સંસ્કૃત સુભાષિતમાં દર્શાવવામાં આવ્યો છે.
શ્રીમતના દોષોને ગુણો તરીકે વર્ણવતી દુનિયાની તાસીરનું આબાદચિત્ર રજૂ કરતું એ સુભાષિત રંગમાં લક્ષ્મીના ગુણો ગાતો ગાય છે કે, માના લાગી ! આપની કૃપાના પ્રભાવનું તો કોઈ વર્ણન થાય એમ નથી ! કેમ કે જેની ઉપર આપની કૃપા થાય છે, એના દોષોને પણ દુનિયા ગુણ તરીકે પિકરાવા માંડે છે !
i....
નાવા વિનાનો નાથિયો નાણાવાળી થવાના કારણે જ નાથાલાલ બનતી હોય છે. વસુ આવતાં પા જેવાને પણા માાસ જેવું માન મળતું હોય છે. આ અને આવું બધું તો કેટલું ય ઘણા-ઘાએ જોયું, જાણ્યું અને માણ્યું જ હશે !
જેની પાસે ધન ન હોય, અને જે કંઈ કરતો ન હોય, જે પ્રમાદની પથારીમાં જ પોઢ્યા કરતો હોય, તો લોકો એને ‘આળસુના પીર’ તરકે વખોડતા હોય છે પણ જેની પર કામીની કંપા થઈ જાય, એ આવીય વધુ આળસુનો પીર હોય, તો ય એના એ દોષને દુનિયા સ્થિરતા સ્થિતપ્રજ્ઞનાનું નામ આપીને શુકામાં ખતવી દેતી હોય છે. જે બહુ ભટકતો હોય, એક ગામમાં જંપીને બેસવું જેને ગમતું જ ન હોય અને દોડાદોડી જ જેનું જીવન હોય, તો લોકો એને ‘ચપળ' કહીને એની
વૃત્તિને વાનરવેડાનું નામ આપતા હોય છે, પણ શ્રીમંતના જીવનમાં જો આવી ચપળતા હોય, વિમાન દ્વારા આમથી તેમ કરવામાંથી જ એ ઊંચો આવતો ન હોય, તો વાનર જેવું એનુ ચાય પણ ઉદ્યમશીલના નામે બિરદાવાય છે.
ન બોલતો ગરીબ માણસ મૂંગો ગણાય છે, જ્યારે શ્રીમંતને બોલતા ન આવડતું હોય તો એનું મૂંગાપણું 'મિતભાજિતા'ના સોહામણા નામે સત્કારાતું હોય છે. ગરીબની મૂઢતા એને ભોળાભટાકમાં ખપાવે છે, જ્યારે શ્રીમંતની મૂઢતાને ઋજુતા અર્થાત્ સરળતાનો આકર્ષક શણગાર સાંપડે છે.
પાત્ર શું અને અપાત્ર શું ? આનો વિચાર કરવા જેટલી ૫ બુદ્ધિના અભાવના કારણે જ્યાં ત્યાં લક્ષ્મીને લૂંટાવી દેવાની શ્રીમંતની ઉડાઉગીરી અને ભોળી-શંભુતાની આ દૂનિયા ઉદાર તરીકે આરતી ઉતારે છે, જ્યારે શ્રીમંત ન હોય એવી વ્યક્તિની આવી વૃત્તિને ઉડાઉગીરી કે ભીલ જેવા ભોળાપણનો ઈલ્કાબ સાંપડે છે.
ટૂંકમાં કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે દોષોથી ભરપૂર જીવનનો પા જો ગુણોથી ભરપૂર જીવન તરીકે 'દેખાડી' કરવો હોય તો આજે વધુ કોઈ મહેનત કરી નાખવી આવશ્યક નથી મનાતી, પા થોડાં દોઢિયાં મેળવી લેવામાં આવે, તો બધા જ દોષો પર ગુશીનું હોલ લગાડી આપવા માટે આ દુનિયા તો નવી જ બેઠી છે.
આજે ગરીબો કરતાં ય શ્રીમંતોની આલમ જો વધુ દોષિત જોવા મળતી હોય અને છતાં લગભગ બધી જ જગ્યાએ ‘મોટા ભા' તરીકે એ આલમ ગોઠવાઈ જતી દેખાતી હોય, તો એના મૂળમાં આજના યુગે આંકેલી તાશ્રીની વધુ પડતી મહત્તા જ છે, આનો કોઈ ઈન્કાર કરી શકે એમ નથી ! આજે ગરીબને માટે સાચા ગુણો દ્વારા ગુણવાન થવું સહેલું છે, આની અપેક્ષાએ શ્રીમંત માટે સાચા ગુણવાન બનવાની સાધના વધુ પરી જાય છે, કારવા કે દુનિયા શ્રીમંતને શ્રીમંતના દોષ પર નજર જ કરવા દેતી નથી. ઉપરથી એના દોષોને જ એ ગુણ તરીકે ખતવીને સ્વ પરનું અહિત નોતરવાથી નવરી પડતી નથી ! આમાં અપવાદને અવકાશ જરૂર છે. બાકી આજની મોટા ભાગની શ્રીમંતાઈ આવી જ જોવા મળે તો નવાઈ ન ગણાય ! 000
