________________
3
ત્ર
ની
ને
ન
ર
it
體
1
ki
E
]
-
Licence to post without prepayment No. 271 ૦ ઑક્ટોબર, ૨૦૦૩ ૭. ♦ Regd. No. TECH / 47 - 890 / MBI / 2003-2005 શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર “
Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. I. 6067/57 ૭ વર્ષ : (૫૦) + ૧૪ ૯ અંક : ૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવા
♦♦♦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ ૦ ૦ ૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂા.૧૦૦/- ૭ ૭ ૭
તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
પ્રોજેક્ટ
ભૂકંપ, વાવાઝોડું, રોગચાળો, આગ જેવી મોટી કુદરતી આપત્તિ આવી પડે છે ત્યારે મનુષ્ય એની સામે લાચાર બની જાય છે. સુરક્ષાની ગમે તેટલી તૈયારી કરી હોય તો પણ કુદરતી વિનાશ ક્યારે, કયા ખૂણેથી, કેવી રીતે આવશે તે કહી શકાતું નથી. એમાં પણ ભૂકંપ તો કશો અાસાર આપ્યા વગર બે-ચાર મિનિટમાં જ અનેકના મૃત્યુ અને માલમિલકતને મોટું નુકસાન પહોંચાડવામાં પ્રબળ નિમિત્ત બની જાય છે. બીજી આપત્તિ કરતાં ભૂકંપમાંથી બેઠાં થતાં વાર લાગે છે.
મોટી કુદરતી આપત્તિ આવે છે ત્યારે અનેકનાં હૃદય દ્રવી ઊઠે છે. માાસો પીડિતોની વહારે દોડી જાય છે. માનવતા મહોરી ઊઠે છે. વ્યક્તિગત કક્ષાએ માાસ શક્ય એટલું કરી છૂટે છે. પરંતુ એકલા માાસની શક્તિ પરિમિત રહે છે. સરકાર ઉપરાંત મોટી સેવાભાવી સંસ્થાઓ પોતાની ટુકડીઓ સાથે, સાધન-સામગ્રી અને નાણાંની સગવડ સહિત પહોંચી જાય છે ત્યારે રાહતકાર્ય વેગ પકડે છે. ભૂકંપની આપત્તિ વખતે તો રાહતકાર્ય માટે સમય બહુ મૂલ્યવાન ગણાય છે. વિલંબથી વધુ નુકસાન થાય છે. હવે તો દુનિયાના ઘણા દેશોની સરકારો વિવિધ પ્રકારની આપત્તિ માટે વ્યવસ્થાતંત્ર (Disaster Management) સજ્જ અને સાબદું રાખે છે. માત્ર પોતાના દેશ માટે જ નહિ, આખી દુનિયામાં જ્યાં કંઈ જ્યારે આપત્તિ આવે ત્યારે આવી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ ધસી જાય છે. બંબાવાળાની જેમ, કેળવાયેલું સાહસિક વ્યવસ્થાતંત્ર તૈયાર હોય તો રાહતકાર્ય ઘણી જ સારી રીતે ઝડપથી થઈ શકે છે. એમાં ધરતીકંપ જો શિયાળામાં થાય તો લોકોને આશરો આપવાનું રાહતકાર્ય‘ભૂકંપમાં ભ્રમણ’ નામનો ગ્રંથ લખીને પ્રકાશિત કર્યો છે. એમાં આવી વધુ વિકટ બને છે. આહારપાણીનો પ્રબંધ તાત્કાલિક કરવો પડે છે અને મરેલાં ઢોર-માણસની લાશોને કારણે રોગચાળો ન ફેલાય તથા સમાજવિરોધી તત્ત્વો સક્રિય ન બને તેની ભારે તકેદારી રાખવી પડે છે. આપણે ધારીએ તેના કરતાં આ ઘણું જ વિકટ કાર્ય છે.
કેટલીક કરુણા, રસિક, પ્રેરક વાતો લખી છે.
ગુજરાતમાં ૨૬મી જાન્યુઆરી ૨૦૦૧ના રોજ સવારે જે ભયંકર ભૂકંપ થયો એથી કચ્છમાં ભચાઉ, રાપર, અંજાર, ભુજ વગેરે નગરોમાં અને બીજાં ગામોમાં તથા સૌરાષ્ટ્ર અને ગુજરાતના અનેક ગામોમાં ઘણું ભારે નુકસાન થયું. આ ધરતીકંપની તીવ્રતા ઘણી મોટી હતી અને આશરે ત્રણસો કિલોમિટર જેટલા વિસ્તારમાં ધરતી ધાણી ઊઠી. હજારો લોકોના પ્રાણ ગયા અને અસંખ્ય મકાનો ભાંગી ગયાં. જાનમાલના નુકસાનની દૃષ્ટિએ છેલ્લા એક સૈકામાં આ મોટામાં મોટો ભૂકંપ ગણાય છે. ગીચ વસ્તી અને જૂનાં મકાનો હોય ત્યાં ધરતીકંપની
સાયલા
અસર વધુ વરતાય છે.
નજરે જોનાર સોનું હેયું પીગળી જાય એવા આ ભયંકર ભૂકંપના સમાચાર સાંભળી સરકાર ઉપરાંત ભારતમાંથી અને વિદેશોમાંથી અનેક વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓ દોડી આવી.
ગુજરાતનો ધરતીકંપ એક મોટી વ્યાપક કરુણ હોનારત ગણાય. એ વખતે સરકારી તથા સામાજિક સ્તરે તરત રાહતકાર્યો ચાલુ થયાં હતાં. આ તો ખરું જ, પણ દુનિયાભરમાંથી ગુજરાતને જે સહાય મળી તે ગુજરાતની સુવાસ ગુજરાત બહાર કેટલી છે એ પણ જોવા મળ્યું છે. ગુજરાતીઓ સમગ્ર વિશ્વમાં વસેલાં છે. વિશ્વના ચારે ખૂણામાંથી સહાયનો જે પ્રવાહ વહી આવ્યો એને લીધે ગુજરાતને બેઠાં થતાં બહુ વાર નથી લાગી. જો કે હજુ ઘણું કાર્ય કરવાનું બાકી છે તો પણ રાબેતા મુજબનું જીવન તો ક્યારનું ચાલુ થઈ ગયું છે.
ગુજરાતના આ ભૂકંપ વખતે ઘણી જુદી જુદી સેવાભાવી સંસ્થાઓએ પોતપોતાનું ક્ષેત્ર પસંદ કરીને ભારે સરાહનીય કાર્ય કર્યું છે. કેટલાયે લોકોને સારી રાહત મળી છે, નવાં મકાનો મળ્યાં છે તથા બીજી આર્થિક સહાય પણ મળી છે. કેટલાકને માટે તો ભૂકંપ આશીર્વાદરૂપ નીવડ્યો છે. કેટલાંક અસમાજિક તત્ત્વોએ સહાયની સાધનસામગ્રીનો ગેરલાભ પણ ઉઠાવ્યો હશે. જ્યારે મોટી દુર્ઘટના થાય ત્યારે આવું કેટલુંક બનવું સ્વાભાવિક છે. બીજી બાજુ માનવતાના કેટલાયે ઉમદા પ્રસંગો પા બન્યા છે. ૫. પૂ. શ્રી મુક્તિચંદ્રવિજયજી અને પ. પૂ. શ્રી મુનિચંદ્રવિજયજીએ
ભૂકંપ વખતે જે જુદી જુદી સંસ્થાઓએ મોટા પાયા પર સંગીન કાર્ય કચ્છ-કાઠિયાવાડમાં કર્યું છે એ બધાંની વિગતો આપવાનો અહીં અવકાશ નથી, પરંતુ અમને જાતે જોવાનો અવસર સાંપડ્યો એવા ‘પ્રોજક્ટ સાયલા' વિશે અહીં થોડીક માહિતી આપી છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સહાય મેળવવામાં વ્યક્તિગત સંપર્કો અને સેવાસુવાસ કેટલાં સહાયરૂપ બને છે તે એમાં જોવા મળે છે.
વિશ્વના કેટલાયે સમૃદ્ધ દેશોમાં એવાં સેવાભાવી મંડળો છે કે જેમની પાસે નાણાં ઘણાં છે, પણ આર્થિક રીતે પછાત એવા દેશોમાં તેમના સંપર્ક ઓછા છે. સરકારી કરતાં બિનસરકારી સ્તરે તેઓ કામ કરવા ઇચ્છે છે અને પોતે ખર્ચેલાં નાણાંનું વેળાસર પરિણામ જોવાની ભાવના રાખે છે. આવા સંજોગોમાં જેમની પાસે સૂત્ર અને સંપર્ક વધુ હોય એવી
