________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૩ દિલ્હી ભેગું થઈ ગયું (કેન્દ્ર સરકારે આ મહાકાય ઉદ્યોગો પાસેથી સ્થગિત થઈ ગઈ ને સત્તાના રાજકારણે પરિસ્થિતિને વણસાડી. કેટલાંક ઉઘારાવેલ ટેકસ ને નફો). આ મહાકાય ઉદ્યોગો વચ્ચે વડોદરા ને વર્ષો પૂર્વે મેં, “સાલું આ તે શહેર છે?' એવું એક દીર્ઘ કાવ્ય લખેલું જેના આજુબાજુનાં ગામડાં આજે વિસ્ફોટના ભય નીચે જીવે છે. ને જીવશે. તાદશ ને વાસ્તવિક આલેખનને કારણે, અર્ધી સદીથી વડોદરામાં સ્થાયી કેમિકલ વિસ્ફોટ ખૂબ જ નાશ વેરતો હોય છે. આજની લડાઈઓમાં થયેલા સંસ્કાર પરિવારના સ્થાપક શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે મને ઈનામ પણ આનો ભય ફેલાયેલો છે. આના જવાબ રૂપે ભૂતકાળમાં એક આપેલું...પણ ખૂટીફૂલ બરોડાની ઝુંબેશનું સૂરસૂરિયું થઈ ગયું. એના વિચારસરણીવાળા થોડાક નાગરિકો અને આ મહાકાય ઉદ્યોગોના અનુલક્ષમાં “બ્યુટીફૂલ બરોડા ?' લખ્યું-તે આ કાવ્યવહીવટદારોએ મળીને, પાંચસો એકરમાં, પાંચસો કરોડનો, “ડીઝાસ્ટર “બૂટી'ને મારો ગોળી, આતો છે બોધરસમ બરોડા ! મેનેજમેન્ટ પદ્ધતિ અને ઈન્સ્ટીટયૂટ જેમાં ડીઝાસ્ટરને કેવી રીતે હલા રાજમાર્ગ પર “હર્ડલ-વોકિંગ' પોદળા, પથ્થર, રોડાં, કરવું તેને લગતા નિષ્ણાતો તૈયાર કરવા કે જે ગુજરાતના સીમાડે કે અર્ધા રસ્તા વર્ષા-કાળે જલ-કબરે ઢબૂરાતા.
જ્યાં જરૂર પડે ત્યાં “ફ્લાઈંગ સર્વિસ આપી શકે, તે પણ સ્વપ્ન જ દૃષ્ટિ-ચક્કર ફરી ગયું તો-દંડવત્ દેવને થાતા. રહ્યું.
વસ્તી ઝાઝી માનવની કે ગાય-ભૂંડ-ગર્દભની ? પરદેશોનાં, ઔદ્યોગિક શહેરોનાં ઔદ્યોગિક-આર્થિક-આધારિત ટ્રાકિંગનું પેટ્રોલિંગ ? દાદા ? ધાક શી સુરભિ-સૂતની ઘણીબધી ખૂબ જ પ્રતિષ્ઠિત યુનિવર્સિટીઓ અને સંશોધન-સંસ્થાઓ કબર-ખોદ, તસ્ક્રીની મુક્તિ ખાડા-ખયા-કબરોજન્મે છે, ઉછરે છે, ફૂલેફાલે છે. દા. ત. જૂનું ન્યૂયોર્ક ને નવસધર્ન પરવા પયગંબરને કેવી ? કાં જીવો, કાં મરો. કેલિફોર્નિયા (લોસ એન્જલેસ), શીકાગો, હ્યુસ્ટન, મેન્ચેસ્ટર, સ્કોટલેન્ડ, પહેલી તારીખે પગાર ખાવો ફર્જ એ મોટામાં મોટી સિંગાપુર, ટોક્યો, ફ્રેન્કફર્ટ, મેલબોર્ન, મોસ્કો અને ઘણાં ઘણાં નામાંકિત ટપલા-ટપલી ગુલબાંગોની વાત સદન્તર ખોટી. શહેરો સાથે નામાંકિત યુનિવર્સિટીઓ કે તેવી સંસ્થાઓ ઉદ્ભવી છે, કોઈ કોઈનું કશું ન સૂણે નિજ તાને મસ્તાના. ચાલે છે અને માનવજીવનના ઉત્થાનમાં પ્રદાન કરે છે. આ બધાંની બોસ-ફોસની ઐસી-તેસી ! ખાના, ખાના, બસ ખાના. પાછળ ઘણાં જરૂરી પરિબળોમાંનું મુખ્ય પરિબળ ત્યાંની સ્થાનિક ને પુરાણા નર્કો કોણે દીઠાં ? ક્ષણ ક્ષણ અનુભવ થાતો, રાજ્ય સરકારની નેતાગીરી ખૂબ જ ઉપયોગી પરિબળ છે. આવા મહાકાય દમ-બ-દમ ક્ષય-ખાંસી ખાતો “અનામી’ વિરૂચિકા ગાતો. ઉઘોગો, તેવી જ મહાકાય યુનિવર્સિટીઓ, સંશોધન સંસ્થાઓ, તેવા જ રાજમાર્ગ પર ઇતરા-તિતરા પોદળા-પથ્થર-રોડા: મેઘાવી માનવો આવાં કાર્ય કરી શકે, એટલે હજી આપણે આવા મેધાવી બૂટીફૂલને મારો ગોળી ‘બોધરસમ’ બરોડા ! માનવોની રાહ જોતા બેઠા છીએ ને આપણા પગ નીચેથી રેતી સરકી ભાવ હોય ત્યાં અભાવ પણ થાય છે. આ બધું ષ કે રોષને કારણે, રહી છે...એટલે કે સમય સરી જતો લાગે છે. આ ખૂબ જ દુઃખદ લખતો નથી પણ ઊંડા અંતરના પ્રેમને કારણે લખું છું. એક સમયની, ઘટના છે. ગુજરાતની ગરિમા અને વડોદરાની સવારીમાં અબ્દુલ્લા મારા સ્વપ્નની સંસ્કારી નગરીની આ અવદશા ? મારી તો સંસ્કારદીવાના જેવો આજે ઘાટ થયો છે. ગુજરાતનું ગૌરવ, ગુજરાતની અસ્મિતા, ભૂમિ ને છતાંયે હું કશું જ કરી શકતો નથી એનો રંજ ને વિષાદ જેવો વડોદરાનો વૈભવ વગેરેની વ્યાખ્યાઓ બદલાતી જતી લાગે છે ! વડોદરા તેવો નથી, અશ્વત્થામાની ખોપરી જેવા, અર્ધી સદીથી નિરંતર નીંગળતા અને તેની આજુબાજુ સરકારી, અર્ધસરકારી, જાહેર કે ખાનગી નફો- અલકાપુરીના રેલ્વે ગરનાળાની જ્યારે મરામત થશે ત્યારે હું સમજીશ કે નુકસાન કરતી અનેક કંપનીઓ છે. કાળચક્રમાં આ નફો-નુકસાન તો બ્યુટીફૂલ બરોડાના શ્રીગણેશાય નમ: થઈ ચૂક્યા છે. ચાલ્યા જ કરવાનો. અને તેમાંની આડપેદાશ તરીકે આવી સંસ્થાઓ જન્મતી જાય...પણ ક્યારે? જ્યારે જાહેર જીવનના પરિઘમાં કોઈ નવી દિશા સૂઝે ત્યારે.
JINA-VACHANA ગુજરાત અને ભારતની આર્થિક કરોડરજ્જુમાં વડોદરાના ઉદ્યોગોનો સિંહ-ફાળો છે, તેના પ્રમાણમાં વડોદરા અને તેની આજુબાજુના વિસ્તારોને
(ચોથી સંવર્ધિત આવૃત્તિ) જે મળવાપાત્ર છે તે મળતું ન હોય તેવો માહોલ ઊભો થયો છે. તેમાંય
અનુવાદક : ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ કેળવણી ક્ષેત્રે, સંશોધનક્ષેત્રે, ડીઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ ક્ષેત્રે, સાંસ્કૃતિક
અર્ધમાગધી, અંગ્રેજી, હિંદી અને ગુજરાતી એમ ચાર વિકાસ ક્ષેત્રે, માનવ ઉત્કર્ષ ક્ષેત્રે, લોકશાહીના ઉત્થાન ક્ષેત્રે, જાહેર
ભાષામાં ભગવાન મહાવીરનાં વચનોના આ પ્રકાશનની પુરાણી ઈમારતોની જાળવણી વગેરે ક્ષેત્રોમાં ઔદ્યોગિક વિકાસ અને
૧૯૯૫માં ત્રણ આવૃત્તિની બધી જ નકલો થોડા મહિનામાં તેના દ્વારા જરૂરી આર્થિક આંશિક પ્રદાનથી દેશ-પરદેશમાં ઘણું ઘણું સાધી શકાય છે. આજે તો, મ. સ. યુનિવર્સિટીના, ફેકલ્ટી ઓફ
જે ખલાસ થઈ ગઈ હતી. એની ઘણી માંગ હોવાથી આ આર્ટસના સેન્ટ્રલ હૉલના જર્જરિત ભવ્ય ઘુમ્મટની મરામત માટે પણ
ચોથી સંવર્ધિત આવૃત્તિ સંઘ તરફથી પ્રકાશિત કરવામાં આર્ટ્સ ફેકલ્ટીના ડીનને રૂપિયા પાંચ કરોડના દાન માટે ટહેલ નાંખવી
આવી છે. પડે છે ને અપીલો બહાર પાડવી પડે છે !
કિંમત રૂા. ૨૫૦/વચ્ચે, કદરૂપા વડોદરાને રૂપાળું બનાવવાની ખટપટ ને હિલચાલ સભ્યો માટે કિંમત રૂા. ૧૨૫/ચાલેલી પણ યોગ્ય નેતાગીરીના અભાવે અને આર્થિક કટોકટીને કારણે
I મંત્રીઓ વિશેષ તો સંકલ્પશક્તિ અને આયોજનશક્તિના અભાવે-એ સદ્ પ્રવૃત્તિ
I
"
