________________
૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
કામ નથી. આ બધું કામ શ્રી સંઘનું છે. પ્રલોભનમાં આવીને સાધુ અથવા સાધ્વીએ બોલીમાં શ્રાવકોને વ્યક્તિગત નામ દઈને પ્રોત્સાહિત કરવાનું કાર્ય પણ ન કરવું જોઈએ. એથી જગતમાં નિંદા થશે. જબરદસ્તી બોલી કોઇના પર ઠોકી બેસાડવી નહીં. ભાવનાથી આપેલું દાન જ આદાથી બને છે. શ્રમણ મંડળનું કર્ણ સત્કાર્ય માટે ફક્ત પ્રેરણા આપવાનું જ છે.
કોઈપણ બોલી અથવા નકાના રૂપિયા શ્રી સંઘમાં અથવા ટ્રસ્ટની પડીમાં જ જમા થવા જોઇએ. ચાતુર્માસમાં પ્રતિષ્ઠા સમયે ય વિશેષ વ્રતમાં પધારેલ સાધુ અથવા સાધ્વી ભગવંતો બીલીના પિયા વિશે કોઈ માર્ગદર્શન આપે તો શ્રીસંવે તેના પર ગંભીર વિચારણા કરીને સમુચિત નિર્ણય લેવો જોઈએ.
(ખ) જ્ઞાન, પૂજા વગેરેના ગલ્લા શ્રી સંઘની થાપા છે. (શ્રમશ મંડળનો અધિકાર નહિ.) જ્ઞાનપૂજાના રૂપિયા તથા વાસણાના રૂપિયા તાળાબંધપેટીમાં નંખાવવા જોઇએ અને તે પેટીઓ શ્રીસંઘની પેઢીમાં ટીઓની હાજરીમાં ખૂલવી જોઇએ અને પેઢીમાં જમા થવા જોઇએ. એ પેટીઓ શ્રી સંઘની પોતાની હોવી જોઇએ. સાધુ અથવા સાધ્વીજી મ.નો નિજી અંગત ગલ્લો છે એવી જાણ થતાં જ ઉચિત કાર્યવાહી કરવી જોઈએ. આવી વાર્તાની સામે શ્રીસંઘ ક્યારેય ખીંયામાં ને કરે. વગર હિસાબની પૈસો જ વ્યક્તિની બુદ્ધિ વિચલિત કરે છે, અને તેની અધોગતિ કરે છે. શિથિલતાઓ વાયુની જેમ પ્રસરી જાય છે. શ્રાવક શ્રાવિકાએ આ વિષયમાં હર્માં જાગ્રત રહેવું, વિવેક રાખવો. પૈસા શ્રીસંઘ સંભાળે. નહિતર ઘણું નુકસાન થવાની શક્યતા છે.
કેટલાંક સાધુ-સાધ્વી દ્વારા સાવ સામાન્ય કક્ષાના ગ્રંથી પ્રકાશિત થાય છે અને તેની પાછળ ઘણો ખર્ચ થાય છે. પ્રકાશન અંગે પ્રત્યેક સંઘે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ. સાંસારિક સુખ માટે જ્યોતિષ દોરા-ધાગા આપવા
સાધુ અથવા સાધ્વીનું સંપુર્ણ ધ્યાન ગુણો તથા જીવન વિકાસોન્મુખી હોવું જોઈએ. તેઓએ ક્યારે પણ ન તો જ્યોતિષી બનવું કે નહીં જાદુગર બનવું. સાંસારિક સુખોની પ્રાપ્તિ માટે જ્યોતિષ, જાદુ-ટોના, દોરા, ધાગા, શબ્દ, કંકુ, માદળિયાં કે ચમત્કારોના ચક્કરમાં પોતે ન પડવું તથા સંઘસમાજનાં ભોળા લોકોને એવા ચક્કરમાં ન પાડવાં, તેઓ લોકેષણામાં ફસાઇને ખોટા રસ્તાનો તથા ખોટાં સાધનોનો ઉપયોગ ન કરે. તથા પોતાના આચારવિચારને શુદ્ધ રાખી સંયમ, એવમ્ સાવનની મર્યાદા સાચવે. શ્રાવક વર્ગના કલ્યાણ તથા ઉત્થાનને માટે સાધુ તથા સાધ્વી ફક્ત વીતશગ પ્રભુની રાહે ઉપાસનાને પ્રમુખતા આપે.
જુલાઈ, ૨૦૦૩
નિંદનીય કૃત્ય કરવાવાળા-તથાકથિત શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને સાધુ અથવા સાધ્વી મહારાજ આશરો આપી તેનો ઉત્સાહ ન વધારે. તે રીતે જે સાધુ અથવા સાધ્વી આચાર સંહિતાથી ભ્રષ્ટ થયેલ છે તેની પગચંપી શ્રાવકશ્રાવિકાએ કરવી નહીં તથા તેઓની પાસે જવાનું પણ છોડી દેવું. આ રીતે બંનેને જ્યારે પોતાની ભૂલોનો ખ્યા આવો ત્યારે તેઓ સન્માર્ગ તરફ વળશે.
ક્યારેક ફક્ત જીર્ણોદ્ધારના નાર્ય નથી સારી, સગવડતાવાળી તૈયાર બનાવેલ ઇમારતો, પ, મંદિર તોડી નાખીને અથવા તેમાં પરિવર્તન કરીને તે જગ્યાએ મૂર્તિને થોડી ઊંચી નીચી કરીને ફરીથી પ્રસ્થાપિત કરાવવામાં આવે છે. એની ઉપર પોતાના નામનો શિલાલેખ કોતરાવવો યોગ્ય નથી. પ્રાચીન ઇતિહાસને ખોટો સાબિત કરવો અનુચિત છે. જીર્ણશીર્ણ તથા અતિ પ્રાચીન વસ્તુઓ, મંદિર અથવા સ્મારક જે પણ કોઈ શ્રીસંઘના હસ્તક હોય ત્યાંના પ્રસ્તાવિત જીર્ણોદ્વારની જાણકારી ફક્ત આગેવાનોને જ નહીં પરંતુ શ્રી સંઘની પ્રબંધક સમિતિને પછા હોવી જોઇએ. જેની પ્રેરણા અથવા આર્થિક સહયોગથી સંસ્થાન નિર્મિત થયાં છે તેમને પણ જાણ કરીને જોવાર કરાવો જોઇએ.
હમણાં હમણાં દેવ-દેવીઓ અને વિવિધ પૂજનોનો અતિરેક થયો છે. અધિષ્ઠાયક દેવ દેવી ઉપરાંત વિવિધ દેવ દેવીઓની સ્થાપના મર્યાદિત અને મોચિત થવી જોઇએ. લોકો તીર્થંકર ભગવાનને ભૂલીને દેવદેવીમાં જ પડી જાય એમ ન થવું જોઈએ. વીતરાગ પ્રભુની ભક્તિ અને ઉપાસના પર જ વધારે ભાર આપવો જોઇએ જે અત્યંત જરૂરી છે. અને શાસ્ત્રીય છે. શાસ્ત્રનું ઉલ્લંધન નહીં કરવું જોઇએ. ચતુર્વિધ સંઘ એક બીજાના પૂરક અને દેખરેખ
સાધુ થવા સારીએ પાંચ મહાવ્રતોનું દઢતાથી પાલન કરવું તથા શ્રાવક્રવર્ગ શક્ય અણુવ્રત ધારણા કરીને હાશુદ્ધિ, વિચાર-મુદ્ધિ અને એ રીતે વ્યવહારશુદ્ધિ દ્વારા જીવન યાપન કરે. શ્રમણ મંડળ તથા શ્રાવકોએ સજાગ અને સાવચેત થવાની પરમ આવશ્યકતા છે. જેથી ચોગ્ય સમયસર થવાર્થ દેખરેખ પરસ્પર રાખી શકાય. વસ્તુત: તેઓ એક બીજાનાં પુરક છે. સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક-શ્રાવિકા ચતુર્વિધ સંઘની વીતરાગ પરમાત્માએ એટલા માટે પણ સ્થાપના કરી હતી કે જ્યારે એમાંથી કોઈ શિથિલ થવા લાગે તો બીજા એને સંભાળી છે. આમાં બંનેની સંપૂર્ણ જવાબદારી છે. શદ્ધ આચાર-વિચાર તથા વ્યવહારસંપળ સૂવિહિત સાધુ-સાવી, શ્રાવક-શ્રાવિકા જ સાચો શ્રીસંઘ છે. અન્યથા શ્રી રત્નશેખર મહારાજે તેને અસ્થિસંધ કર્યો છે.
ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ સ્થાપેલ શ્રી સંઘને ૨૫મા તીર્થંકરની ઉપમા આપવામાં આવી છે. સાધુ તથા સાધ્વીવર્ગ તેને પૂરી માન્યતા આપે. આ પ્રમાણો કીમની અભ્યર્થના તથા નિર્દેશનનો આદર કરે
જે શ્રીસંઘને ‘નમો તિત્થસ’ કહીને પોતે તીર્થંક૨ ભગવાન નમત્કાર કરે છે, જે શ્રીસંઘની આજ્ઞાને ચૌદ પૂર્વાધારી ભદ્રબાહુ સ્વામી જેવા મહારથીઓએ શિરોધાર્ય કરી, જે શ્રીસંધની આજ્ઞાને સિદ્ધીન દિકર જેવો પરંપર સંતોએ માન્ય કરી, જે શ્રીસંઘની આજ્ઞાનું વિશ્વવિભૂતિ વિજયાનંદસૂરીયાર મારે પાલન કર્યું, મહાજનો પેન ગત સ પદ્મની સૂક્તિ પ્રમાણે બધાં સાધુ-સાધ્વીજી મહારાજ એવા શ્રીસંધની નાળને માન્ય કરે. એ જ જિનશાસનની વિશેષતા છે. શ્રીસંઘનો નિર્ણય સુપ્રીમ કર્ટની જેમ સર્વોપરી નિર્ણય ગણાવો જોઈએ.
શ્રમકા સમુદાય અને શ્રાવકીના કર્તા વિશે અહીં થોડાક નાની ચર્ચા કરી છે. બીજા પણ કેટલાક મુદ્દાઓ છે. મેં અહીં જે વિચાર રજૂ કર્યા છે એમાં વિચારભેદ હોઈ શકે, હું શ્રાવક છું એટલે મારી મર્યાદાઓ હોઈ શકે. આપણા ગૌરવવંતા શાસનના હિતની દ્રષ્ટિએ જ આ કૂખ્યું છે. એમાં કોઈને અનધિકાર ચેષ્ટા જેવું લાગે તો તે માટે અને જિનાજ્ઞા વિરુદ્ધ કંઈ લખાયું હોય તો તે માટે ક્ષમાપ્રાર્થી છું.
તા.ક. પ્રત્યેક સાધુ-સાધ્વી મહારાજે ‘અણગાર ખાચારપતી (સંપાદક પૂ. શ્રી રત્નબોધિવિજયજી મહારાજ) નામની પુસ્તિકા અશ્ય વાંચી જવાની ભલામણ છે.
***
