________________
*
પ્રબુદ્ધ જીવન
માંડવીથી ઊપડતાં વાળામાં બેસીને જામનગર જવું જોઇએ અને ત્યાંથી કોઈ બળદગાડાં મળે તો તેમાં અને નહિ તો પગપાળા રાજકોટ થઇને પાલીતાણા જવું જોઇએ. પગે ચાલીને રસ્તો કાપવાની ત્યારે નવાઈ નહોતી. અનેક લોકો રસ્તામાં મળતા. લોકો ચાડીને એક ગામથી બીજે ગામ જતા. રાત્રિ મુકામ માટે ધર્મશાળાઓ હતી. રસોઈ હાથ પકાવી લેવાની રહેતી. પગપાળા પ્રવાસમાં બે દિવસ વધારે કે ઓછાનો કોઈ સવાલ નહોતો.
કોડાય ગામથી પાંચ કિલોમિટરના અંતરે માંડવી બંદર છે. આ કિશોરો કેટલીયે વાર રમતાં રખડતાં માંડવી સુધી જઈ આવ્યા હતા. ત્યાંથી જામનગર જવા માટે વો પડે છે એ પણ તેમરો જોઈ જાણી લીધું હતું. વહાણો ઘડિયાળના નિશ્ચિત ટકોરે ઊપડે એવું નહિ. પુર મુસાફરી થાય અને અનુકૂળ હવામાન હોય તો જ ઊપડે, નહિ તો રાહ જોવી પડે.
એક દિવસ સંકેત કર્યા મુજબ બધા મિત્રો ઘરેથી કંઈક બહાનું કાઢી નીકળ્યા અને માંડવી પહોંચ્યા. ત્યાંથી એક વહાણ જામનગર જવા માટે ઉપડવાનું હતું, બધા તેમાં બેસી ગયા. પરંતુ પુરતી સંખ્યામાં મુસાફરો થાય તે પહેલાં તો ઓટ ચાલુ થઈ ગઈ. વહરાવાળાએ બધાને કહી દીધું કે આજે હવે વહાશ નહિ ઊપડે.' આથી નિરાશ થઈ એ દસેક મિત્રો પાછા ક્રીડાય આવ્યા અને જાણે કશું જ થયું નથી એવી રીતે પોતપોતાના ઘરના વ્યવહારમાં ચૂપચાપ જોડાઈ ગયા.
.
થોડા દિવસ પછી ફરી એક વાર એ મિત્રોએ માંડવી પહોંચવાનું નક્કી કર્યું. તે પ્રમાણે પોતપોતાની અનુકૂળતા પ્રમાણે ઘરેથી તેઓ નીકળ્યા. વતરા ઉપડવાની તૈયારી થઈ. ત્યાં સુધીમાં હજુ પાંચ જરા જ માંડવી પહોંચ્યા હતા. કોઇએ બીજાની રાહ જોવી નહિ એમ નક્કી કર્યું હતું. એટલે એ પાંચ- હેમરાજ, કાશી, ભામા, વેરી અને આસધીર એ પાંચ મિત્રો વહાવામાં બેસી ગયા અને વહાણ ઉપડ્યું. હવે પરનાને ખબર પડે તો પણ એની કશી ચિત્તા નહોતી. ઘરેથી પાલીતાણા તરફ ગુપ્ત પ્રયાણ થઈ શક્યું એનો એમને આનંદ હતો.
વટાણા જામનગર પહોળું, પગ મિત્રો ત્યાં ઊતર્યાં. જામનગરમાં દેરાસરમાં દર્શન-પૂજા કર્યાં અને પછી પગપાળા આગળ વા રાજકોટ તરફ.
રાજકોટમાં કોઈ ધર્મશાળામાં તેઓએ મુકામ કર્યો. પાલીતાશા જતાં પહેલાં તેઓને વિચાર આવ્યો કે પાલીતાણા નાનું ગામ છે. સાધુ થવા માટે વો કદાચ ન મળે તો ? રાજકોટ પછી રસ્તામાં મોટું કોઈ ગામ આવતું નથી. માટે રાજકોટમાંથી જ કાપડ લઈ લેવું જોઇએ. તેઓ એક જૈન કાપડિયાની દુકાને ગયા. કાપડ લીધું. તેઓ વેપારીને નાણાં આપવા માટે પોતે સાથે જે લાવ્યા હતા તે કચ્છની કોરી આપી. વેપારીએ કહ્યું : ‘કોરી અહીં ચાલતી નથી.’ એટલે મિત્રો મુંઝાયા.બીજું શું કરી શકાય ? ત્યાં હેમરાજભાઇને યાદ આવ્યું કે પોતાની કેડે ચાંદીનો કંદોરો છે. તેમણે એ કાઢીને આપ્યો. એથી વેપારીને આશ્ચર્ય થયું. વાતચીત થઈ. વેપારીએ ધાર્યું હતું કે આ છોકરાઓ કોઈ સાધુ મહારાજને વહોરાવવા કાપડ લઈ જાય છે, પરંતુ અંશે જ્યારે જાયું કે તેઓ તો પોતાની જ દીક્ષા માટે કાપડ લઈ જાય છે, ત્યારે એના આનંદનો પાર ન રહ્યો. એણે કાપડનાં નાણાં લેવાની ના પાડી અને કહ્યું કે શુભેચ્છા સાથે પોતાના તરફથી એ ભેટ આપવામાં આવે છે.
મે, ૨૦૦૩
ગચ્છના શ્રી કલ્યાવિમલજી મહારાજને મળવાનું થયું. સાચા સંવેગી સાધુનાં દર્શન કરીને તેઓએ ધન્યતા અનુભવી. શ્રી હર્ષચંદ્રજી વિધી પૂછપરછ કરી. વાનગીતમાં તેઓએ દીા લેવાની પોતાની ભાવના પા જવાની. શ્રી કથા વિમલજી મહારાજે કહ્યું કે માબાપની રજા વગર અહીં તમને કોઈ દીશા આપો નહિ. એવી રીતે દીશા આપવામાં પછી માબાપ તકરાર કરતાં આવે છે અને કલેશકંકાશ થાય છે. શ્રી હર્ષચંદ્રજી પણ તમને એ રીતે દયા ન આપે.
આ પાંચે મુમુક્ષુ મિત્રો ચાલતં ચાલતાં વિ. સં. ૧૯૦૭ના કારતક સુદમાં પાલીતાણા પહોંચ્યા અને ત્યાં મોતી કડિયાની ધર્મશાળામાં ઊતર્યા. તે વખતે પાલીતાણામાં જે સાધુ ભગવંતો બિરાજમાન હતા એમાં વિમલ
આ સાંભળી યુવાનો મુંઝાયા. તેમણે જણાવ્યું કે ‘અમે માબાપની જાણ વગર ઠેઠ કચ્છથી ઘરેથી ભાગીને આવ્યા છીએ. અમારે ગમે તેમ કરીને દીક્ષા ાઈને સાધુ થવું છે. હવે અને કચ્છ પાછા ત્યારે જઇએ ? અને માબાપ રજા આપે કે નહિ. માટે આપ કંઈ રસ્તો બતાવો.’
શ્રી કલ્પાણાવિભાઇ મહારાજે કહ્યું, ‘આમ તો તમને શ્રી હર્ષચંદ્રજી કે બીજા કોઈ દીક્ષા નહિ આપે. પણા એક કામ કરો. તમે તમારી જો સાધુનો વેશ પહેરી લો. ઓધો કે પાતરાં પાસે ન રાખશો. સવારે તમે શત્રુંજયની તળેટીમાં જઇને બેસો. એટલે જતાઆવતા લોકોને તમારા આપની જાણ થશે. પછી જ્યારે શ્રી હર્ષચંદ્ર ડુંગર પરથી નીચે ઊતરે, ત્યારે તમે તમારી બધી વાત કર.'
શ્રી કલ્યાવિમા મહારાજે બનાવેલી તિ તેઓને ગમી ગઈ. એ પ્રમાણે તેઓ તળેટીમાં સાધુનો વેશ ધારણા કરીને બેઠા. એથી કેટલાયે લોકોએ પૂછપરાક કરી. શ્રી હર્ષચંદ્રજી યાત્રા કરીને જ્યારે ડૂંગર પરથી નીચે ઊતર્યા ત્યારે આ યુવાનોએ તેમને કચ્છી ભાષામાં વિનંતી કરી કે “મહારાજ, અમને દીક્ષા આપી.' શ્રી હર્ષજ તેઓને કોઈ જ રહ્યા. પછી તેઓ તેમને ઉપાશ્રયે લઈ ગયા, બધી પૂછપરછ કરી અને પોતાની સાથે પંદરેક દિવસ ની નાથાની ધર્મશાળામાં રાખ્યા. જ્યારે એના ત્યાગવૈરાગ્યની દઢ ખાતરી થઈ ત્યારે દીક્ષા આપવાનો એમો નિર્ણય કર્યો. એ મુજબ આ પાંચ મિત્રોને શ્રી હર્ષચન્દ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૯૦૭ના માગસર સુદ સાતમના દિવસે પાલીતાણામાં નરસી નાથાની ધર્મશાળામાં સંઘ સમક્ષ સર્નંગી દીક્ષા આપી અને તેમનાં નામ અનુક્રમે આ પ્રમાણે રાખવામાં આવ્યાં. (૧) હેમરાજભાઈ તે મુનિ શ્રી હેમંત, (૨) કાશીભાઈ તે મુનિ શ્રી કુશળચંદ્ર, (૩) ભાણાભાઈ તે મુનિશ્રી ભાનુચંદ્ર, (૪) વશીભાઈ તે મુનિ શ્રી બાલચંદ્ર અને (૫) આસપીરભાઈ તે મુનિ શ્રી અગરચંદ્ર.
શ્રી હર્ષચંદ્રસૂરિજી નાગોરી તપાગચ્છ (પાર્શ્વચંદ્રગચ્છ)ના એકોતેરમા પટ્ટધર હતા. તેઓ શાસ્ત્રોના જ્ઞાતા હતા અને શાસ્ત્રાનુસાર ચારિત્રપાલનમાં ચુસ્ત હતા. તેઓ શ્રીપુજ્ય હતા, પરંતુ વિગ પાલિક હતા. તેઓ યતિઓના સમુદાયના આચાર્ય-ભટ્ટારક હતા, પરંતુ તે પદનો કશો ઠાઠમાઠ રાખતા ન હતા, તેઓ પાશ્વચંદ્રગચ્છના હતા, છતાં બીજા ગચ્છના આચાર્યો સાથે આદર બહુમાન સહિત સુમેળભર્યો સંબંધ ધરાવતા હતા. એ સમયના સંવેગી મહાત્માઓ શ્રી માિવિજયજી દાદા, શ્રી મૂળવંદજી મહારાજ, શ્રી ચિદાનંદજી મહારાજ (શ્રી કપૂરવિજય) વગેરે સાથે તેમને ગાઢ સંબંધ હતો. શ્રી હર્ષચંદ્રજી કવિ હતા અને પદોની રચના કરતા.
આ બાજુ કચ્છમાં પાંચે યુવાનોના માતાપિતાએ શોધાશોધ કરી મૂકી અને જ્યારે ખબર પડી કે છોકરાઓ માંડવીથી વહાણામાં બેસી પાલીતાણા ભાગી ગયા છે અને ત્યાં જઈને તેઓએ દીક્ષા લઈ લીધી છે ત્યારે તેઓ રોષે ભરાયા. તેઓએ સાથે મળીને વિચાર્યુ કે પોતે બધાએ તાબડતોબ
