Book Title: Paniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 01
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Bramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
View full book text
________________
४
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम्
के लिये। अम्-पुमः खय्यम्परे ( ८1३ 1६) यम्-हलो यमां यमि लोप: (८/४/६४) ङम् -ङमो ह्रस्वादचि ङमुण् नित्यम् (८ | ३ | ३२ ) इत्यादि ।
विशेष- पाणिनिमुनिप्रणीत उणादिकोष में एक ञम् प्रत्याहार भी मिलता है - ञम् - ञमन्ताड्डः (उणा० १।११४) ।
झ भ ञ् । ८ ।
प०वि०- झ भ ञ् १ ।१ ।
अर्थ:-झ भ इत्येतौ वर्णौ पूर्वांश्च वर्णान् उपदिश्यान्ते ञकारमितं करोति, यञ् प्रत्याहारार्थम् ।
आर्यभाषा-अर्थ- (झ भ ञ्) झ भ इन दो वर्णों का तथा पूर्व वर्णों का भी उपदेश करके अन्त में कार अनुबन्ध किया है, यञ् प्रत्याहार के लिये । यञ् - अतो दीर्घो यञि (७/३/१७१) इत्यादि ।
घढधष् । ६ ।
प०वि०- घ ढ ध ष् १ । १ ।
अर्थः-घ, ढ, ध इत्येतान् पूर्वाश्च वर्णान् उपदिश्यान्ते णकारमितं करोति, झष् भष् प्रत्याहारार्थम् ।
आर्यभाषा-अर्थ- (घ ढ ध ष्) घ, ढ, ध. इन तीन वर्णों का तथा पूर्व वर्णों का भी उपदेश करके अन्त में षकार अनुबन्ध किया है, झष, भष् प्रत्याहारों के लिये । झष्, भष्- एकाचो बशो भष् झषन्तस्य स्ध्वोः (८/२ । ३७ ) इत्यादि ।
जब ग ड द श् | १० |
प०वि० - ज ब ग ड द श् १ । १ ।
अर्थ:-ज ब ग ड द इत्येतान् पूर्वांश्च वर्णान् उपदिश्यान्ते शकारमितं करोति, अश्ं, हश् वश्, जश्, झश्, बश् प्रत्याहारार्थम् ।
आर्यभाषा-अर्थ- ( ज ब ग ड द श्) ज, ब, ग, ड, द इन पांच वर्णों का तथा पूर्व वर्णों का भी उपदेश करके अन्त में शकार अनुबन्ध किया है, अश्, हश्, वश्, जश, झस्, बश् प्रत्याहारों के लिये। अश्- भो भगो अघो अपूर्वस्य योऽशि (८ । ३ । १७ ) हश्- हशि च (६ । १ । ११४) वश्- नेड्वशि कृति (७/२/८) जश्, झश् - झलां जश् झशि (८/४/५३) बश्- एकाचो बशो भष् झषन्तस्य स्ध्वोः (८ / २ / ३७ ) इत्यादि ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
