________________
પંચવસ્તક થીજ સંસારનો ત્યાગ કરવાની બુદ્ધિવાળા હેય ૬ કષાય અને હાસ્ય વિગેરે જેમના પાતળા હોય ૭, ૮ કરેલા ગુણને જાણનાર ૯ વિનયવાળા ૧૦ રાજાદિકથી વિરોધ વગરના ૧૧ પંચેદ્રિયથી પૂર્ણ ૧૨ શ્રદ્ધાવાળા ૧૩ સ્થિરતાવાળા ૧૪ અને ગુરુની પાસે આવેલા એવા છે દીક્ષાને લાયક ગણાય છે.
પૂર્વે જણાવેલી રીતિએ દીક્ષા લેનારના મુખ્ય ગુણે જણાવી અપવાદપદ કહે છે કે –
ઢિ ૨૭ ના ૨૮ કાલની અધમતાના દોષથી પૂર્વે કહેલા ગુણેમાંથી કેટલાક ગુણે ન હોય, તેપણ જે ઘણુ ગુણવાળા હોય તે દીક્ષાને ગ્ય જાણવા, પણ માત્ર મનુષ્યપણુંઆદિ મળ્યું છે તેટલા માત્રથી લાયક ગણી લેવા નહિ, કારણ કે ઘણા ભાગે ગુણસંપન્ન જીજ ગુણની અધિકતાને સાધનાર હોય છે. ભગવાન હરિભદ્રસૂરિજી “ધર્મબિંદુ ગ્રંથમાં દીક્ષા દેનાર અને લેનારના ગુણેમાં ગુણ ઓછા હોય તેને મધ્યમપાત્ર અને અર્ધગુણવાળાને જઘન્ય પાત્ર તરીકે જણાવે છે. વળી “ધર્મ સંગ્રહમાં દીક્ષાના રાગમાત્રથીજ દીક્ષા લેવાને લાયક ગણેલા છે. ત્રીજા દ્વારને સમાપ્ત કરતાં કહે છે કે -
gવે ૨૧ એવા લાયક અને સંસારથી વિરક્ત ચિત્તવાળા મનુષ્યોને દીક્ષા દેવી, કેમકે તે દીક્ષા અત્યંત દુષ્કર છે, તેમજ વૈરાગ્યવાળાને મજબુત આલંબન છે.
દીક્ષાનું દુરકરપણું જણાવે છે –
મા ૪૦, સંસા ક૨, મુe ૪૨, વિકા કર, અનાદિકાળની સંસોરવાસનાથી જેનું મૂળ દઢ થએલું છે એ મોહવૃક્ષ અત્યંત મહટ છે અને તેનું ઉમૂલન સર્વદા અપ્રમત રહેવાવાળાએથી પણ દુખે કરી શકાય છે. અને તે અપ્રમાદ સંસારથી વિરક્ત થએલાઓને જ હોય છે, પણ ભવામિન્દીઓને હેતે નથી. ભવામિનન્દીઓને તે જિનવચન પણ ગુણકારક હોતું નથી, જે માટે ભારે કમી અશુદ્ધપરિણામવાળા જીવોને જિનવચનનું રહસ્ય રૂડી રીતે મેલા વસમાં કંકુનો રાગ ન પરિણમે તેમ પરિણમતું જ નથી.
જેમ ઉપદેશથી પણ ભુંડને વિશ્વાથી વારી શકીએ નહિ, તેમ જેનું મન વૈરાગ્ય પામ્યું નથી, એવા સંસારના ભુંડ જેવા મનુષ્યને અકાર્ય કરવાથી રોકી શકાતા નથી.
ઉપસંહાર કરતાં જણાવે છે કે –
તા ૪૪ તેટલા માટે ગીતાર્થ સાધુ દોષ રહિત અને ભાગ્યશાળીઓને દીક્ષા આપે છે, કેમકે વિપરીત વિધાન કરવાથી સ્વ અને પરનું અહિત થાય છે. એજ વાત જણાવતાં કહે છે કે
આ , તલ ક૬, અવિનીત જીવ શિક્ષાને ગ્રહણ કરે નહિ, પ્રતિકૂળ આચરણ કરે અને તેવાને શિખવાડતાં પિતાના આત્માનું અહિત થાય અને તે અવિનીતને હિતની ઈચ્છા ન હોવાથી આધ્યાન થાય, અને તેને આ ભવ અને પરભવનું જીવન નિષ્ફળ રહે, માટે વૈદકિયાના જાતે તેવા અવિનીતને દીક્ષાવિધિમાં ત્યાગ કરવો ઉચિત છે.
