________________
ભાષાંતર
૭૭.
१०८६, ण १०८७, पिंडो १०८८, एवं १०८९, सक १०९०, वेएइ १०९१, णय १०९२, इस ૨૦૨૨ ૨ ૨૦૨૪ જીવાદિ પદાર્થનું જણાવાતું સ્વરૂપ જે દષ્ટ એટલે પ્રમાણથી સિદ્ધ એવા પદાર્થો અને ઈષ્ટ એટલે અનુભવથી સિદ્ધ અને ઈરછેલા પદાર્થોના સ્વભાવથી વિરૂદ્ધ ન હોય અને બંધાદિને સિદ્ધ કરનાર હોય તે અહીં તાપશુધ્ધ શાસ્ત્ર કહેવાય. એ તાપની પરીક્ષા વડે કરીને જે શાસ્ત્ર શુદ્ધ હોય તે તાપશુદ્ધ જાણવું. અને જે તે જણાવેલ એવા તાપથી અશુદ્ધ હોય તે શાસ્ત્ર કષ અને છેદથી શુદ્ધ હોય તે પણ અશુદ્ધ જાણવું. જેમ જીવને કથંચિત્ સત્ કથંચિત્ અસત, કથંચિત્ નિત્ય અને કથંચિત અનિત્ય આદિ અનેકધર્મવાળો માનીએ તેજ સુખ દુઃખ કર્મબંધ વિગેરે ઘટી શકે, એકાંતે સદઆદિ માનીને જીવાદિને બીજારૂપે માની અન્યથા માનીએ તે એ બધું ઘટેજ નહિં. સ્વરૂપે કરીને વિદ્યમાન અને પરરૂપે કરીને અવિદ્યમાન એ જીવ માની એ તેજ જીવનું વિશિષ્ટપણું માન્ય થાય અને તે વિશિષ્ટપણાથી વિશિષ્ટ એવા સુખાદિ પણ થઈ શકે, નહિં તે સત્તા આદિ માત્રને સર્વકાલે અને સર્વ પદાર્થોમાં સદ્દભાવ હોવાથી એ સુખાદિની વિશિષ્ટતા ન થાય, અને વિશિષ્ટતાના અભાવે વિશિષ્ટતાને માટે કરાતે ઉદ્યમ એ અજ્ઞાન જ ગણાય. જે પદાર્થ નિત્ય હોય તે હંમેશાં એકસ્વભાવવાળો હોય છે, અને તે રીતિએ જીવ જે દુઃખ સ્વભાવવાળ હોય તે એ દુઃખના નાશને સંભવ નહિં હેવાથી દુઃખના નાશ માટે કેમ પ્રવતે ? તેમજ ઉત્પત્તિની સાથે જ નાશ પામવાવાળો એવો એકાંત અનિત્ય એ જો જીવ હોય તે એક સમયમાં એટલે ઉત્પત્તિની વખતે પલટે કરાવનારી ચીજજ નહિ હોવાથી તે પલટાને સંભવ જ નથી. કારણ અને કાર્યને એકાંત અભેદ માનવાથી વિશિષ્ટ એ કારણને જે પર્યાય તે નાશ ન પામતે હોવાથી એકાંત અભેદપક્ષમાં તેમજ ભેદ પક્ષમાં પણ વિશિષ્ટ કાર્ય થઈ શકે નહિં. માટીને પિંડ પણ તે માફક ઘડારૂપે પરિણમે નહિં, કેમકે પિંડભાવનું વિદ્યમાન પણું છે, ભેદના એકાંતપક્ષમાં જે તેને તે સર્વથા પિંડભાવ જાય તેજ ઘટપણું થાય, અને મૃત્તિકાદિક ધર્મો તે પ્રત્યક્ષ ચાલુ રહે છે. ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે કથંચિત આદિ ધર્મવાળો આત્મા પરિણામી બની શકતું હોવાથી મિથ્યાત્વઆદિના પરિણામવાળા થાય છે, અને તેમ પરિણમવાથીજ મિયાત્વઆદિ કારણેથીજ કને બાંધે છે, અને સમ્યકત્વઆદિ કારાથી કર્મને છેડે છે. જો કે સમ્યકત્વ એ નિર્જરાનું કારણ નથી, પણ સમ્યકતવથી થતી પરિણામ શુદ્ધિથી નિર્જરા થાય છે. વળી આત્મા પરિણમી હોઈ ને કર્મ અને આત્માના તથા કતાં ભક્તાપણાના એક આધારપણાથી પોતાના કરેલાં કર્મો પોતે ભોગવે છે. નહિંતર નિત્ય માનવામાં આવે તે હંમેશાં કર્તા, ભાકતપણું કે બંને વાનાં સાથે જ આવે, પણ આગળ પાછલ અનુક્રમે આવે જ નહિં, જુવાનપણામાં ચોરી આદિક કરેલી હોય તેનું ફળ પાછલથી અથવા અંત્યમાં ભેગવે છે અને પ્રત્યક્ષઆદિપ્રમાણેથી તે ભેગવનાર કર્તાથી જુ નથી. વળી અનુભવ, લેક અને આગમથી એમ સિધ્ધ છે કે પાપપરિણતિને લીધે હું કેવું ફળ પામ્યું? એ ઉ૫રથી કર્થચિત જુવાન અને વૃદ્ધપણું ભિન્ન જ છે એમ એકાંતે ભેદપક્ષ પણ જુઠો સમજ. આ જીવ મનુષાદિકના ભવમાં કરેલાં કર્મો દેવઆદિકના ભવોમાં ભેગવે છે, તેથી તે કર્મો કરવાપણાનો અને ગવવાપણાને પયય જીવને જ છે એમ માનવાથી તે બધું ઘટી શકે. એ
