________________
પચવસ્તક શીલાંગ સર્વસાવદ્યાગની વિરતિ કરવાથી હોય છે, ને તે વિરતિ તત્વથી એકજ સ્વરૂપ હોય છે. પણ એ શીલાંગોમાં વિભાગ પડે નહિં. આ હકીકત વિરતિ ભાવની અપેક્ષાએ સમજવી, પણ બાપ્રવૃત્તિને આશ્રીને સમજવી નહિ, કારણકે તે બાશપ્રવૃત્તિ તે ભાવ વિના પણ હોય છે. જેમ કાઉસગ્નમાં રહેલા તપસ્વીને કોઈએ પાણીમાં નાંખે, તે વખતે તે મહાત્મા પાણીના વર્ષમાં પ્રવતેલી કાયાવાળો છે, છતાં ભાવથી ચલિત નથી, અને તેથી તે તરવથી પ્રવતેલે નથી. એવી જ રીતે મધ્યસ્થ સાધુ શૈક્ષ અને ગલાનાદિકને માટે ભગવાનની આજ્ઞાથી કેઈ અપવાદમાં પ્રવતેલે હોય તે પણ તે તેવી રીતે પ્રવર્તે છે માટે નહિં પ્રવલેજ જાણ, કેમકે તે સાધુ આજ્ઞાને આધીન છે, અને તે આજ્ઞા સર્વજ્ઞ ભગવાનના વચનથી સર્વ જીવેને વૈવકના દષ્ટાંતે એકાંત હિતકારિણીજ છે. એવી રીતે અપવાદની પ્રવૃત્તિ ભાવસાધુના અઢાર હજાર શીલાંગ રૂપ વિરતિભાવને બાધ કરતી નથી, પણ પિતાની બુદ્ધિએ કહપેલા વિકાથી શુદ્ધ ગણાતી હોય તે પણ ગીતાએ નિષેધ કરેલી એવી વસ્તુઓને અંગી. કાર કરવા રૂપ ઉત્સવ પ્રવૃત્તિ કરે છે, તે પણ ભવમાં ભમાડનાર એ અભિનિવેશ ન હોય તે અનુ બંધ પડતું નથી, (કારણ કે જે એમ ન હોય તે ગચ્છભેદે સામાચારીને ભેદ હોવાથી માત્ર ગચ્છદથી અનુબન્યવાળે બંધ થઈ જાય. અને જે એમ માનવામાં આવે તે સામાચારીના ભેદમાંજ મિથ્યાત્વ થઈ જાય છે અને તેને અંગે જિનવચનની યથાસ્થિતતાએ શ્રદ્ધા રહે તે કાંક્ષામોહનીયનો જણાવેલ અભાવ ન રહે) પણ ગીતાર્થે નિષેધેલી પ્રવૃત્તિ જે આગ્રહથી કરાતી હોય તે તે પ્રવૃત્તિ જરૂર અનુબંધવાળી હોય છે, અને ચારિત્રના શૂન્યભાવ વગર એવી પ્રવૃતિ થાય નહિ, તેથીજ પૂર્વાચાર્યો આ વાત કહે છે કે એક તે ગીતાર્થને સંજમ અને બીજે ગીતાર્થની નિશ્રામાં રહેનારને સંજમ છે. પણ એ સિવાય ત્રીજે કોઈ પણ પ્રકારને વિહાર એટલે સંજમ તીર્થંકર ભગવાને કહેલ નથી. ગીતાર્થની પ્રવૃત્તિ ઉસૂત્ર હોયજ નહિ, તેમજ ગીતાર્થની નિશ્રાવાળા અગીતાર્થની પણ ઉત્સત્ર ન હોય. કારણ કે ગીતા મુનિ મહારાજ નિશ્રાવાળાની અશુદ્ધ પ્રવૃત્તિ રોકયા શિવાય રહે નહિ ચારિત્રવાળે નકકી કઈ દિવસ પણ ભગવાન જિનેશ્વરની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરેજ નહિં, અને ગીતાર્થ પુરૂષ યોગ્યતા જાણીને બીજાને ઉસૂત્રપ્રવૃત્તિથી નિવારણ કર્યા સિવાય રહે જ નહિં, એવી રીતે ગીતાર્થ અને તેની નિશ્રાવાળા બંનેને જ શુદ્ધચારિત્ર હોય, તે સિવાય બીજાઓને શુદ્ધચરિત્ર હેયજ નહિં, તેટલા માટે સંપૂર્ણ વિરતિપણું અઢાર હજાર શીલાંગરૂપ જ સમજવું કોઈ દિવસ પણ શીલાંનું આ સંખ્યાની અપેક્ષાએ ઊનપણું હોયજ નહિં, જે માટે પ્રતિકમણુસૂત્રમાં પણ અઢાર હજાર શીલાંગવાળા જ વંદનીય ગણ્યા છે, તેટલા માટે અનંતમરણાદિ સ્વરૂપ એવા આ સંસારને જાણને, અને ગુરુઉપદેશથી મરણાદિ રહિત મોક્ષજ છે એમ જાણીને સંસારથી વિરક્ત થાય. વળી તીર્થકરની આજ્ઞાથી અવિરતિમાં થતા ભયંકરાને જાણીને મેક્ષાથી જીવ શુદ્ધભાવે આ શીલાંગને અંગીકાર કરે, અને ઉપગ પૂર્વક શક્તિ પ્રમાણે શાસ્ત્રોક્ત અનુષ્ઠાને તેમજ શક્તિ બહારના અનુષ્ઠાનેને સાંધતે, કર્મદેને ખપાવતે, સર્વત્ર મમતા રહિત, આગમમાં તત્પર, એકાગ્રમનવાળે, અમઢલક્ષ, વળી તેલપાત્રને ધારણ કરનારના દષ્ટાંત માફક અપ્રમત્ત અથવા રાધાવેધને સાધનારની માફક ચાવચેત એ સાધુજ આ જિનેશ્વર મહારાજે જણાવેલ આચારને કરવાને સમર્થ થાય છે,
