________________
પંચવરક
જાણવી, પણ સંહરણ થાય તે કર્મભૂમિની માફક અકર્મભૂમિમાં પણ તે જિનકલ્પી હેય. અવસસિણીના બે આરામાં જન્મ અને વિદ્યમાનતા તથા ઉત્સપિણમાં જન્મ અને સદભાવની અપેક્ષાએ વિપરીત હૈ. ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણના ચોથા જેવા આરામાં શુદ્ધ કાળ અને સરખા એવા સઘળા કાળમાં પણ સંહરણથીજ હોય છે. સામાયિક કે છે પસ્થાપનીય સંયમમાં જિનક૯૫ અંગીકાર કરે અને પહેલ પામે તો કોઈપણ સંયમમાં હાય. અજિત આદિના શાસનમાં સામાયિકચારિત્રમાં અને પહેલા છેલલા તીર્થંકરના શાસનમાં છે પસ્થાપનીયમાં કલ્પ અંગીકાર કરે છે. અને પાછળથી વિશુદ્ધગવાળા બીજા પણ સંયમને પામે છે. જિનકપીઓ તીર્થ સ્થપાયા પછી જ હોય છે, પણ તીર્થનો વિછેર થયે હેય કે તે ઉત્પન્ન ન થયું હોય ત્યારે જાતિસ્મરણઆદિથી અતીર્થમાં તે જિનકલ્પ હોતા નથી. અતીર્થમાં કેવળજ્ઞાન વિગેરે હોય તે જિનકલ્પી કેમ ન હોય? એ શંકાનો ઉત્તર કહે છે કે વીતરાગોએ એમની આ સ્થિતિ જ કહી છે. તે માટે એ કાલ જાણવે. તેમાં કોઈ યુક્તિ લગાડવાની હોતી નથી. ગૃહસ્થપણા અને સાધુપણાના ભેદથી બે પ્રકારને પર્યાય હોય છે, અને તે એકેક પણ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ એમ બે પ્રકાર હોય છે, જિનકપીને ગૃહસ્થપર્યાય જઘન્યથી ર૯ વર્ષ જાણ અને સાધુપણાને પયય ૨૦ વર્ષનો જાણ, અને ઉત્કૃષ્ટથી તે બંને પણ દેશનકાહપૂર્વ જાણવા. જિનકલ્પી તે જન્મમાં જિનકલ્પ લીધા પછીનવું આગમ ભણે નહિ, કેમકે તે પોતાને યોગ્ય એવા અભ્યાસ સિવાય ઉત્કૃષ્ટગના આરાધનથી જ કૃતકૃત્ય છે. પણ એકાગ્રમનવાળો સંશય આદિના ક્ષય માટે હંમેશાં પહેલાં ભણેલું સમ્યફ સંભારે. જિનકલ્પ લેતી વખત પુરુષવેદ કે નપુંસક હોય, પણ પહેલાં તેના પછી સવેદી કે અવેદી પણ હોય. ઉપશમશ્રણમાં વેદ શમાવવાથી અવેદી બને. તે જન્મમાં કેવળજ્ઞાનને જિનકલ૫વાળાને વિષેધ હોવાથી વેદ ખપાવવાથી અવેદી બને નહિં. તેઓ સ્થિત અને અસ્થિત બંને પ્રકારના કપિમાં હોય છે. આલય આદિ દશ કલ્પમાં રહેલા તે સ્થિતકલ્પી કહેવાય અને શય્યાતરઆદિ ચાર ક૯પમાં રહ્યા છતાં આચેલકયઆદિ છમાં અનિયમવાળા હોય તે અસ્થિત કહ૫. કહેવાય આલયાદિ દશ કપ બતાવે છે. વારહિતપણું, કેઈને પણ માટે કરેલ આધાકર્મ ત્યાગ, શય્યાતર અને રાજાને પિંડને ત્યાગ, પર્યાય પ્રમાણે વંદના, મહાવતે, વડી દીક્ષાથી હેટાનાનાપણાને વ્યવહાર સવાર સાંજ વગેરે વખત નિયમિત પ્રતિકમણ, માસક૫ અને પર્યુષણ૯૫ એ દશ કોને પાલનાર તે સ્થિતકલ્પ તરીકે જાણવા. તેમાંથી કેટલાકમાં રહે તે અસ્થિતકલ્પી જાણવા. તેઓની લિંગમાં ભજના એવી રીતે હોય છે કે અંગીકાર કરતી વખતે દ્રવ્ય અને ભાવ બને લિંગવાળા હોય, અને જિનકહ૫ લીધા પછી ભાવલિંગે તે જરૂર હોય. દ્રવ્યલિંગ તે કદાચિત વયની છતા અથવા ચાવી વિગેરેથી કદાચિત વસાદિક ન પણ હોય, પણ તેવા દ્રવ્યલિંગ વગર પણ તેમના ભાવની હાનિ થતી નથી. તેની વેશ્યા વિગેરે–ત્રણ થ૮૯શ્યામાંજ તેઓ ક૯૫ અંગીકાર કરે. કુણુઆદિ વેશ્યામાં અંગીકાર કરે નહિં, પણ જિનકલ્પ લીધા પછી તે કથંચિત સર્વ શ્યામાં હોય, છતાં અત્યંત ખરાબ તેમજ ચિરકાલ સુધી ખરાબ લેશ્યામાં ન હોય, સામાન્ય રીતે ખરાબલેશ્યામાં થોડો કાળજ હોય, કેમકે કર્મોની ગતિ વિચિત્ર છે તેથી અશુભ હેશ્યા આવે તે પણ ઉદામ જરૂર ફળ દે છે કે જેથી અશુભ વેશ્યા થયા છતાં પણ ફરી ચારિત્રની શુદ્ધિ થાય છે. વધતા એવા ધર્મપાનથી કપ અંગીકારકરે છે,
