________________
૨
પંચવાન
અથવા તે વચનરૂપ આગમ શિવાય પણ મરૂદેવી વિગેરે મોક્ષે ગએલાં હોવાથી વચનરૂપ આગમથી જ સર્વજ્ઞ થાય છે એ નિયમ નથી, અને શબ્દ આગમ તે વક્તાને આધીન જ છે, જે માટે વેહવચનમાં અપેરૂયપણાઆદિ બધું ન્યાયથી અસંભવિત જ છે. તેથી અને સાચા વચનથી સિદ્ધ થનારી જે હિંસાદિક અને તેથી થનારા દેષઆદિની વસ્તુ તે વેદથી કેમ સિદ્ધ થાય? જેમ અર7માં (ઘટઘટ ઘદિ)માં પત્થરપણાની સરખાવટ હેવાથી મસ્તકનું શલ શમાવવા વિગેરે રત્નના ગુણે તે ઘરઘરઘટ્ટાદિકમાં હોય નહિ, તેવી રીતે સામાન્ય વચનમાં પણ સર્વજ્ઞવચનથી સાબીત થતા હિંસાદિકથી ઘટદેષાદિક પદાર્થો જાણવાનું હોયજ નહિ, અને તેટલા માટે પંડિતએ શાસપંચાસ
ન્યાયથી વચન છે અને અપરૂષય છે એવી વસ્તુ કહેવા દ્વારાએ ન્યાયને એબ લગાડવી નહિ. વળી વેદમાં સામાન્યથી પહેલાં તે જીવની હિંસા ન કરવી એમ કહ્યું, અને ફરી ત્યાંજ વેદમાં સ્વર્ગને માટે હિંસા કરવાનું કહ્યું, તે વેદના વાક્યોના પ્રમાણપણાથી સ્વર્ગ અદ્ધિઆદિ ફળસિદ્ધિ હોય તે પણ દેષ તે નકકી જ છે, કેમકે હિંસાના સામાન્યદેષનું નિવારણ સ્વર્ગાદિથી થતું નથી. જેવી રીતે આયુર્વેદમાં ડામ દેવાનો નિષેધ કરીને રેગના ક્ષય માટે વિધિથી તે ડામ દેવાને કહ્યો, છતાં તે વિશેષ વચનથી ડામ દેતાં, ડામથી થનાર દુઃખ થવા રૂપી દોષ તે રગ મટવા છતાં પણ જરૂર થાય છે. હવે દ્રવ્યભાવસ્તવને અંગે કહે છે. कय १३०१ अप्प १३०२, दव्व १३०३, जं १३०४, जो १३०५, आरंभ १३०६, एत्तो १३०७, संतं १३०८, अस्सी १३०९, इत्यं १३१०, इअ १३११, एसेह १३१२, एवं १३१३,
યાચિત દ્રવ્યસ્તવ અને ભાવસ્તવ નકકી માંહમાંહે ભળેલાજ સમજવા. તેમાં દ્રવ્યસ્તવ સહકારી વિશેષથી અ૫વીર્યવાળા શ્રાવકને કલ્યાણ કરનારે હોય છે, અને બહુવીર્યવાળા સાધુને બાહ્ય દ્રવ્યસ્તવના ત્યાગથી ભાવસ્તવ શ્રેષ્ઠ છે, એ તત્વ સમજવું, જે પુરૂષ અ૮૫તર વીર્ય હોવાથી વ્યસ્તવને પણ કરી શક્યું નથી તે શુદ્ધ એવા ભાવ સ્તવને કરશે એમ કહેવુ તે અસંભવિત જ છે, કેમકે ભાવાસ્તવ નકકી અત્યંત ઉત્કૃષ્ટવાયની અપેક્ષા રાખે છે, અને સે પલ જેટલો ભાર નહિં ઉપાડનાર પર્વતને ઉપાદ્ધ શકે નહિં. એ ચામુંજ છે બાહ્ય એવા ધનના ત્યાગદ્વારાએ જે તુચ્છવૃત્તિવાળે મનુષ્ય શેડો કાલ પણ આત્માને વશ કરતો નથી તે મનુષ્ય માવજજીવને માટે સર્વને ત્યાગ કેમ કરી શકે? આરંભને ત્યાગ કરીને ત્યાગી થયેલો સાધુ જ્ઞાનાદિગુણમાં વધતો હાવાથી દ્રવ્યસ્તવ નહિ કરે તે પણ દેષને માટે નથી. આજ કારણથી શાસ્ત્રોમાં દાન, શીલ, તપ અને ભાવનામય ચાર પ્રકારના ધર્મોમાં દાનાદિકને અનુક્રમ રાખે છે, અને તે અનુક્રમ વગર ધમપણું ઘટે પણ નહિં. જગતમાં સહેજે મળવાવાળું, આત્માથી ભિન્ન, અને નાશધર્મવાળું એવું ધન પણ જે મનુષ્ય તુછતાથી પાત્રમાં ન આપે તે રાંકડે અતિદુર્ધર એવા ચારિત્રના આચારને શું ધારણ કરશે? અને આચારરહિત મનુષ્ય શુકલપને માટે લાયક થતાજ નથી, જે શક્તિ પ્રમાણે તપ ન તે કરે ગળીયા બળદ જે મનુષ્ય આખા સંસારની વિરકતાદિ ભાવનાના સમુદાયમાં તન્મય કેમ થાય? માટે દ્રવ્યસ્તવ એ દાનધર્મરૂપ છે એમ જાણવું, અને શુદ્ધ એવા શીલાદિકર્મો ભાવતવરૂપ સમજવા ઉપસંહાર કરતાં કહે છે કે એવી રીતે આગમ અને
