________________
ભાષાંતર
૬૧
ધર્મધ્યાનાંતિ" અશુદ્ધ આહારઆદિકને ત્યાગ એવી રીતે છ પ્રકારે છે. પ્રાયશ્ચિત્તાદિ અન્ય લોકો અને મિથ્યાવિ દેખે તથા કરે પણ છે. છતાં તેને તપ તરીકે વ્યવહાર કરતા નથી, અને આ પ્રાયશ્ચિત્તાદિ કર્મ તપાવવામાં સમર્થ છે માટે આ છ પ્રકારને અભ્યતર ગણવું વ્યાજ બીજ છે. તપસ્યાની સિદ્ધિને માટે કહે છે. દુષમાકાલમાં અનશન આદિ તપ વગર શરીરનું પુષ્ટપણું (ધાતુવૃદ્ધિયુક્તપણું)શરીર છોડતું નથી, માટે અનશનઆદિ તપ કરવું જ જોઈએ. પુષ્ટ મનુષ્યને સંજોગ વિશેષ મળવાથી અશુભ પ્રવૃત્તિનું કારણ એ મહદય થાય છે. અને તે મોહદય થતાં જ્યારે વિવેકી મનુષ્ય પણ પિતાનું કાર્ય (કલ્યાણ) સાધી શકોજ નથી તો પછી અદીર્ધદશી તથા તપસ્યા નહિ કરનારા અને વિવેકથી હીન મનુષ્ય તે કલ્યાણ કેવી રીતે સાધી શકે? માટે હંમેશાં સાધુએ શરીરને કાંઈક પીડા કરનાર પણ અનશન આદિ તપ બ્રહ્મચર્યની માફક આદરવું જ જોઈએ. કોઈ કહેશે કે શ્રતના ઉપગવાળા તત્વને જાણનારે, અને સંવેગવાળો સાધુ શુભ આશયવાળે હેવાથી તેને બ્રહ્મચર્યમાં પીડા નહિ થાય. તેના ઉત્તરમાં જણાવે છે કે એવી રીતે તે અનશન આદિતપથી પણ તેવાને પીડા નહિં થાય. જિનેશ્વરભગવાનની આજ્ઞા છે કે શુભધ્યાનને બાધા કરાનારું તપ નહિં કરવું, પણ શક્તિ અનુસાર તપમાં પ્રયત્ન કરવો જ જોઈએ, તેટલા માટે જેવી રીતે શરીરને અત્યંત પીડા નહિં થાય, તેમ પુષ્ટપણું પણ ન થાય, અને ધર્મધ્યાનની વૃદ્ધિ થાય, તેવું તપ કરવું. કર્મના ક્ષપશમથી તેમજ આજ્ઞાના આરાધનથી અનશનાદિતપ ભવ્યજીવને શુભભાવનું કારણ જ બને છે. નિર્મળવાવાળા સાવિગેરેને તત્વથી પૂર્વેત વાત અનુભવ સિદ્ધજ છે. અને રાજાના હકમ બજાવનારા બીજાઓને પણ હકમ બજાવતાં કંઈક દુખ થવા છતાં હેટા લાભને જાણવાથી સારા રહેતા પરિણામની સ્થિતિ સ્પષ્ટપણે દેખાય છે. આ કહેવાથી જેઓ તપવિધાનને અસાતવેદનીયકર્મને વિપાક માનીને, તેમજ તે તપને
ખરૂપ માનીને મોક્ષનું કારણ નથી માનતા. તેઓનું મત ખંડન થયું, આ ત૫ દુઃખરૂપ નથી, તેમ સર્વથા કર્મના ઉદયથી પણ થવાવાળું નથી, પણ જેનશાસમાં તપને ક્ષયપશમભાવમાં કહેલું છે. કારણ કે ક્ષાંતિઆદિ દશપ્રકારના સાધુધર્મમાં તપને લીધે છે, અને તે સાધુધર્મ
પશમભાવમાં રહેલો છે, અને દુઃખ તે સર્વ દયિક ભાવનું છે, વળી કર્મને બધો ઉદય મોક્ષનું કારણ નથી એમ નથી, કારણ કે પુણ્યાનુબંધી અને નિરનુબંધી એવો પણ કર્મોદય શાસ્ત્રમાં માને છે. આ જગતને વિષે ધમઆરાધનમાં ત૫ર જે કોઈ મહાપુરૂષો થયા છે તે કુશલાનું બંધી કમઆદિથી જ થએલા છે, પણ કિલટકર્મના ઉદયથી વિષકંટકાદિ જેવા ક્ષુદ્રસ કોઈ દિવસ પણ ધર્મમાં શપ્રવૃત્તિ કરનારા થતા નથી, અને નિર્મળ અભિપ્રાયનું તેમજ શ્રેષ્ઠ સુખનું કારણ હોવાથી શુદ્ધ એવું પુણયફળ જરૂર છવને પાપથી હઠાવી દે છે. વધારે વિસ્તાર કરવાના પ્રસંગથી સર્ષ, પણ કર્મ.. ભયને ઈછતા બુદ્ધિશાળીએ એ બાશ્ચતપ પણ કરવું જ જોઈએ. સર્વ પશુ સાધુઓને અત્યંતર તપનું ન કરવું એ અનર્થરૂપ છે, માટે તે સર્વથા વર્જવું એમ શાસ્ત્રકારોએ સ્પષ્ટ જણાવેલું છે! હવે તત્વવિચાર નામનું દ્વાર કહે છે –
सम्म ८६५, गइ ८६६, सइ ८६७, एवं ८६८, पडि८ ६९, एव ८७० सम्म ८७१, છે ૮૭૨, ૭ ૮૭૨ ૮૭૪, પદાર્થનું સ્વરૂપ ભાવનાની મુખ્યતાએ સભ્ય વિચારવું
