________________
૭૪.
પચવતુક
જરૂર થએલે છે એમ સૂત્રમાં કહ્યું છે, અને તે વેયકને ઉપપાત સાધુવેષ વગર જ નથી, કેમકે કહ્યું છે કે સમ્યકત્વ વગરના જે લેકે સાધુપણાને વેષ ગ્રહણ કરે છે તેને પણ ઉ૫પાત ઉત્કૃષ્ટથી નવમા ધૈવેયક સુધી હોય છે અને જ્યારે અનન્ત વખત વ્યસાધુપણું આમ ગયું તે પછી સાધુપણુમાં આ સૂત્રપારસી આદિકજ નિત્યકર્મ વીતરાગોએ યથાયોગ્ય કહેવું છે, તે બધું અનન્ત વખત થઈ ગયું છે, અર્થાત શાસ્ત્રની પ્રાપ્તિ અનંતી વખત થઈ, પણ તેનાથી કેમ સમ્યકત્વ થયું નહિ? અથવા તે એજ શાસ્ત્ર કાલભેદે સમ્યકત્વને હેતુ બંને કેમ?, આ બધા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં જણાવે છે કે મૃતધર્મ મળ્યું હતું, પણ કોઈ પણ પ્રકારે જીવના વીર્યને ઉલાસ થયો ન હતો, અને સમ્યકત્વ તે વીર્ય ઉ૯લાસથીજ થાય, અને તે સમ્યકત્વના કારણુ ભૂત વીર્ય પણ પ્રાયે શાસ્ત્રોથી જ થાય. જેમ ખારાદિકમાં ઘણી વખત નંખાયેલે છતાં વેધ પરિણામને નહીં પામેલે પણ ઉત્તમમણિ કઈ કાલે મળેલા તેજ ખારાદિકથી વીંધાય છે. તેવી રીતે અનેક વખત શુદ્ધધર્મના સંગની પ્રાપ્તિ થાય છતાં નહિં થએલે એવો જે વિર્ય ઉલ્લાસ થાય તે શુદ્ધ ધર્મથીજ થાય છે અને તેથી ભવ્યજીવ સિદ્ધિ પામે છે. તે જીવને જ તે સ્વભાવ છે કે તેટલી જ વખત શાઅધમ થઈ ગયા પછી કોઈક કાલે થએલા શાસ્ત્રધર્મથીજ તેટલું વીર્ય પામે છે, અને તેથી સમ્યક્ત્વ પામે છે.
॥२ ४ छ आहेणं १०४६, भण्णाह १०४७, आयरिय १०४८, कालो १०४९, सव्वेवि १०५०, नवि १०५१, एत्थंपि १०५२, एअं १०५३, एय १०५४ कम्माइ, २०५५, अह १०५६, भद्यन्ते १०५७, अह १०५८, जं १०५९, णय १०६०, तस्स१०६१, तत्तो १०६२, વિણ ૨૦૧૨, સ૧૦૪, તહાં ૨૦૧૧, તો ૨૦૧૬, પૂર્વે કહ્યા પ્રમાણે સ્વભાવવાહ અંગીકાર કરવાથી તે તમે પિતાને સર્વ કર્મોની અંતઃ કેટી કોટી સ્થિતિ થાય તેજ સમ્યકત્વ થાય આવી રીતે જણાવેલ કર્મવાદ છોડી દીધે, આના ઉત્તરમાં કહે છે કે અમારે એકાંત કર્મ વાદ કેઈપણ પ્રકારે ઈષ્ટ નથી, તેમજ સ્વભાવવાદ પણ સર્વથા અનિષ્ટ પણ નથી, કેમકે દુષમાકાલની રાત્રિના નાશ માટે સૂર્ય સમાન હોવાથી દિવાકર તરીકે ગણાતા અને સંમતિનામના શાસ્ત્રથી જેમને જશ પ્રસારેલો છે એવા શ્રુતકેવલી સિદ્ધસેન આચાર્યે કહેલું છે કે કાળ, સ્વભાવ, ભવિતવ્યતા, કર્મ અને ઉદ્યમ એ કારણેમાંથી કોઈ જગતનું કોઈ એક જ કારણ છે એમ માને તે તે મિથ્યાત્વ છે, અને પરસપર અપેક્ષાવાળાં તે સર્વ કાલાદિકે જગતના કારણે છે એમ માને તે તે સમ્યકત્વ કહેવાય, એવી રીતે કાલાદિક સર્વે વસ્તુઓ સમુદાયે કાર્યને સાધનારાં કહેલાં છે, અને એવી જ રીતે સર્વકાર્યમાં તે પાંચે પદાર્થો સમ્યપણે ઘટે છે. આ જગતમાં મગનું રાંધવું આદિક કોઈપણ કાર્ય એકલા કાલાદિકથી થતું નથી, પણ કાલાદિક પાંચે એકઠા થાય ત્યારે જ થાય છે. માટે તે કાલાદિક બધા એકઠા થએલાજ કર્મના ઉદયથી અને યત્નથી થનાર વસ્તુમાં કારણે ગણાય. અહીં સમ્યકત્વપ્રાપ્તિમાં પણ એવી જ રીતે અમે સ્વભાવ પણ કારણ તરીકે માને છે અને તે પણ વિચિત્રભવ્યપણારૂપ રવભાવજ અહીં કારણ તરીકે સમજ. જે આ ભવ્યપણું જે છે તે પણ જે સર્વજીને સર્વથા સરખું જ હોય તે કાલાદિકના ભેદ સિવાય તુયપણે સર્વજીવને મોક્ષે જવું થાય વળી સર્વથા એકસ્વભાવવાળા ભવ્યત્વને માનીએ તે કમદિના અધિક
