________________
૧૬
પંચવસ્તક
आह १६४, मुव्व १६५, संपा १६६, सइ १६७, सच्चं १६८, जिण १६९, लकिख १७०, आह १७१, जइ १७२, वन १७३, हेोते १७४, असइ, १७५, होन्ति १७६, सम्हा १७७, छउ १७८, आह १७९
કેટલાક કહે છે કે વિરતિને ભાવ તેજ તત્વથી દીક્ષા છે એમ જિનેશ્વરનું જે માટે કથન છે તે માટે તેવી રીતિએ ઉદ્યમ કર કે જેથી પરિણામ થાય, પણ આ ચૈત્યવંદનઆદિ વિધિ કરવાનું કામ શું? શાસ્ત્રમાં પણ ભરત મહારાજ વિગેરેને ક્રિયાના આડંબર સિવાય પણ વિરતિનાં પરિણામ થયાં સંભળાય છે, તેમજ વ્રતનાં પરિણામ ન હોય તે કેવળજ્ઞાન ન થાય એમ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે અર્થાત વિધિના અભાવે કેવળજ્ઞાનને અભાવ કહ્યો નથી, તેમજ વિધિ કરવાથી પરિણામ થઈ જ જાય એવો નિયમ નથી, જે માટે અભવ્ય એવા અંગારમક વિગેરે પણ દીક્ષાનો વિધિ કરે છે. વળી પરિણામ સાબીત હોય તો વિધિ કરવો નિષ્ફળ છે, અને જે પરિણામ નજ હોય તે દીક્ષા વિધિ કરાવતાં ગુરુને પણ મૃષાવાદ લાગે છે, માટે દીક્ષા વિધિ કરવો યોગ્ય નથી. વાદીના એ કથનના ઉત્તરમાં શાસ્ત્રકારમહારાજ જણાવે છે કે વિરતિને પરિણામ તે પ્રવજ્યા કહેવાય એવું જિનેશ્વરનું કથન છે તે સત્ય છે, પણ આ વિધિ તે પ્રાયે પરિણામને ઉપાય છે તેથી કરાય છે. રજોહરણ એ જિનેશ્વરે કહેલું સાધુચિન્ડ છે અને તેને ગ્રહણ કરવામાં આજ વિધિ છે, મને આ પ્રાપ્ત થયો છે તેવી રીતે વિચારતાં શિષ્યને વિરતિને પરિણામ થાય અને એ વાત કાર્ય દ્વારા જણાય છે, કારણ કે તે ચિત્યવંદનપૂર્વક સામાયિક (પ્રવજ્યા) લઈને સત્પરૂ પ્રાચે કિંચિત્ પણ અકાર્ય સેવતા નથી. ભારત વિગેરેની હકીકત કેઈકજ વખત બનવાવાળી હોવાથી વિધિના નાશ માટે તેને અહીં આગળ કરવી કેમ્પ નથી, કારણ કે સૂત્રમાં વ્યવહાર અને નિશ્ચય બંને સરખા કહેલા છે, તે જણાવે છે કે જે જિનમતને અંગીકાર કરે તે વ્યવહાર અને નિશ્ચય મહેલીશ નહિ, તેમાં પણ વ્યવહારનયને નાશ કરવાથી તે જરૂર શાસનને જ નાશ થાય છે. વ્યવહાર પ્રવૃતિથી પણ હું દીક્ષિત છું વિગેરે શુભ પરિણામ થાય, અને તેથી જરૂર નિશ્ચયનયે માનેલા કર્મના ઉપશમ વિગેરે પ્રાપ્ત થાય. વિરતિનાં પરિણામ હોય તે પણ બાકીની પ્રતિક્રમણદિકની ક્રિયાઓની પેઠે આજ્ઞાનું આરાધન થવાથી આ ચૈત્યવંદનાદિક વિધિ નકામો નથી, તેમજ આજ્ઞાઆરાધન કરવાની ભાવનાથી વિધિ કરાવવાવાળા શરને શિષ્યને પરિણામ ન હોય તે પણ જરાપણું મૃષાવાદ લાગતું નથી. કદાચ શિષ્ય કઈક કર્મના ઉદયથી અગ્ય રક્ત પ્રવતે તેપણુ પરિવારઆદિની અપેક્ષા રહિત હવા સાથે પરિણામની નિર્મળતા હોવાની ગુરુને તે જરૂર વિધિ કરવામાં ફાયજ છે, માટે આ પ્રવજ્યાનું વિધાન ગુણ થવાની અપેક્ષાએ યોગ્ય જ છે, અને વિધાન નહિ કરવામાં તીર્થને નાશ થાય વિગેરે દે છે, કેમકે છઘસ્થ એવા ગુરુ શિષ્યના પરિણામને સમ્યક્ જાણે નહિ અને તેથી દીક્ષા દે નહિ, તેમજ અવધિજ્ઞાનાદિક પણ તે દીક્ષા વિના બને નહિ તેથી અતિશયવાળાને પણ દીક્ષા દેવાનું રહેશે નહિ, તે પછી ચારિત્રધર્મ જ કયાં રહેશે? વળી ભરતાદિકના
ચિત બનેલા બનાવે પણ પૂર્વભવના વિધિપૂર્વક થએલ દીક્ષાના પ્રભાવથીજ છે એમ જિને
