________________
૪૨
પંચવક્ત
ગુણ છે, અને તેથી જ એવી રીતે દાન ઉપદેશથી આ પચ્ચખાણ શુદ્ધ થાય છે. કહ્યું છે કે સ્પર્શન, પાલન, રોભિત તીતિ, તેમજ કીર્તિત અને આરાધિત એવું પચ્ચક્ખાણ હય, તેમાં વારંવાર સમગ્ર ઉપયોગથી સાચવ્યું તે પાલિત કહેવાય. ગુરૂમહારાજને દીધા પછી બાકી રહેલા અશનાદિકને સેવવાથી શબિત કહેવાય. પચ્ચખાણને કાળ પૂરો થયા છતાં પણ શેડો કાળ રહેવાથી તરિત કહેવાય. ભજન વખતે અમુક પચ્ચખાણ કર્યું હતું એમ વિચારી ભજન કરે તેતે કીર્તિત કહેવાય, અને એ બધા પ્રકારોએ સંપૂર્ણ રીતે રક્ષણ કરેલું પચ્ચખાણ તે આરાધિત કહેવાય. આ પચ્ચખાણ સંબંધી અંતર દ્વારા સમાપ્ત કરતાં કહે છે કે આ પચ્ચખાણ નિર્મળભાવવાળા જીવને ચારિત્રની આરાધના રૂપ હેવાથી તે મેક્ષ ફળને દેનારું છે. એમ જિનેશ્વર કહે છો પચ્ચખાણને અધિકાર કહી બકીને વિધિ જણાવે છે –
શુ ૧૦૨, Mા ક૨ વર ૧૪, પ્રતિકમણને અંતે સાંઝના પ્રતિક્રમણમાં નમતુ કહેવાય છે, તેની પેઠે વિશાલની સ્તુતિ કહે, પછી અખલિતપણે દેવવંદન કરી, બહુલને આદેશ માંગી, એ પડિલેહે. સર્વપણ કાર્ય સાધુઓને ગુરૂના હુકમથીજ કરવું કપે છે, માટે બહુવેલને આદેશ સાધુઓ માગે છે, તેથી ચક્ષુનિમેષાદિકરૂપ વારંવાર કરવાની ક્રિયા કે જેમાં પૂછવું અશકય છે તે ક્રિયાની રજા મળે છે) પછી ઉપધિસંહિસાવીને, સવારની વિધિમાં કહ્યું તેમ, આચા યાદ અનામે ઉપધિ પડિલેહે. પછી વચમાં સ્વાધ્યાય કરે, અને તે સ્વાધ્યાયના ગુણે આ પ્રમાણે છે:
आय ५५५ आय ५५६ आय ५५७ सज्जायं ५५९ नाणे ५५९ जह ५६० नाणा ५६१ पारस ५६२ एत्तो ५६३ ज ५६४ माय ५६५ एत्तो ५६६ एसो ५६७ उम्माय ५६८
આ આત્માના હિતનું જ્ઞાન થાય તેવા જ્ઞાનથી પરમાર્થથી સંવર થાયર નવું નવું જાણવાથી
ન સંવેગ થાય મોક્ષમાર્ગમાં નિશ્ચળતા થાય. ઉત્કટું તપ થાય" કર્મની નિર્જર થાય અને બીજાને ઉપદેશ દેનારા ગુણ બને.આ સાત ફાયદાને અનુક્રમે સમજાવે છે. આત્માનેહિતને નહિં જાણનારો મનુષ્ય મૂર્ખ હોય છે, અને તે પૂર્ણ કર્મ બાંધે છે, અને તે કર્મથી અનંતા ભવસાગરમાં તે ભમે છે. આત્માના હિતને જાણનારાજ મનુષ્ય જીવહિંસાદિકની નિવૃત્તિ અને પરમાર્થ કરણની પ્રવૃત્તિમ જે માટે સમર્થ થાય છે તે માટે આત્માનું હિત જાણવું જ જોઈએ. સમાધિવાળે અને વિનયયુક્ત સાધુ વાચનાદિસ્વાધ્યાયને આચરતે પંચેન્દ્રિયને સંવરવાળો અને ત્રણ ગુપ્તિવાળો થવાથી એકાગ મનવાળો થાય છે. જેમ જેમ જીવ અપૂર્વ અપૂર્વ અતિશયના રસના વિસ્તારવાળે શાસ્ત્રને સાધુ ભણે છે તેમ તેમ નવા નવા સંવેગની વાંછાવાળો મુનિ આનંદ પામે છે. વળી જ્ઞાનમાં રહે તેમજ દર્શન, તપ, નિયમ અને સંજમમાં રહીને નિર્મળ થતે સાધુ યાવાજીવપણ સ્થિરપણે વિચરે છે. જિનેશ્વરએ કહેલા અત્યંતર અને બાહ્ય ભેદ સહિત બાર ભેટવાળા તપમાં સ્વાધ્યાય સરખું ત૫ થતું નથી, થયું, નથી ને થશે પણ નહિ. આ સ્વાધ્યાયનાજ કારણથી શુદ્ધ જ્ઞાન થતાં ત્રિકરણની શુદ્ધપ્રવૃત્તિથી નકકી નિર્જરકપણું અને તે પણ ઉત્કૃષ્ટ થાય છે. સંવેગ રહિત હોવાથી અજ્ઞાની છે જે કર્મ કડાકડી વર્ષોએ નિરંતર દુઃખ વેઠીને ખપાવેતે કર્મો શ્વાસોશ્વાસ માત્રમાં ત્રણ
