________________
કમબદ્ધપર્યાય
વર્તમાનકાળે જે અર્થને “ક્રમબદ્ધપર્યાય' શબ્દ દ્વારા વ્યાત કરવામાં આવે છે, તે જ અર્થ “કમનિયમિતપર્યાય છે.”
ધ્યાન દેવાયેગ્ય વાત એ છે કે અહીં માત્ર એમ નથી કહેવામાં આવ્યું કે પર્યાયે ક્રમે થાય છે, પરંતુ એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે તે નિયમિત ક્રમમાં થાય છે. આશય એ છે કે
જે દ્રવ્યની, જે પર્યાય, જે કાળે, જે નિમિત્ત અને જે પુરુષાર્થ પૂર્વક, જેવી થવાની છે, તે દ્રવ્યની, તે પર્યાય, તે જ કાળે, તે જ નિમિત્તે અને તે જ પુરુષાર્થપૂર્વક, તેવી જ થાય છે અન્યથા નહિ”—એ નિયમ છે.
જેમ કે કાર્તિકેયાનુપ્રેક્ષામાં કહેવામાં આવ્યું છે – "जं जस्स जम्मि देसे जेण विहाणेण जम्मि कालम्मि । णादं जिणेण णियदं जम्मं चा अहव मरणं वा ।। ३२१ ॥ तं तस्स तम्मि देसे तेण विहाणेण तम्मि कालम्मि । को सक्कदि घारे, इंदो वा तह जिणिदो वा ॥३२२ ।। एवं जो णिच्छयदो जाणदि दव्वाणि सव्वपज्जाए। सो सद्दिट्ठी सुद्धो जो संकदि सो हु कुहिट्ठी ॥ ३२३ ॥
જે જીવને, જે દેશમાં, જે કાળે, જે વિધાનથી, જે જન્મ અથવા મરણ જિનદેવે નિયતરૂપે જાણ્યું છે તે જીવને, તે જ દેશમાં, તે જ કાળે, તે જ વિધાનથી, તે અવશ્ય થાય છે. તેને ઈન્દ્ર અથવા જિનેન્દ્ર કેણ ટાળવા સમર્થ છે? અર્થાત્ તેને કઈ ટાળી શકતું નથી.
- આ રીતે નિશ્ચયથી જે દ્રવ્યને અને તેમની સમસ્ત પર્યાને જાણે છે તે સમ્યગ્દષ્ટિ છે અને જે તેમાં શંકા કરે છે તે મિથ્યાષ્ટિ છે
જિનાગમમાં બીજા પણ અનેક સ્થાને પર આ પ્રકારને ભાવ વ્યક્ત કરવામાં આવે છે -
1. જૈનતત્વમીમાંસા (હિન્દી). બીજી આવૃત્તિ, પૃષ્ઠ ૬૮.
