________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
આત્મસ્વભાવ ખનશે અર્થાત્ દૃષ્ટિ સ્વભાવ-સન્મુખ થશે. દૃષ્ટિના સ્વભાવ-સન્મુખ થવાના એકમાત્ર ઉપાય આ જ છે.
૫૦
અહીં આ પ્રશ્ન સભવે છે કે જો એમ વાત છે તે પછી આ ઉપદેશ શા માટે આપવામાં આવે છે કે સૃષ્ટિને આત્મ-સન્મુખ કરા, આત્માને જાણા વગેરે.
આ પ્રકારના પ્રશ્નો તે અનેક ઉત્પન્ન થાય છે. તે બધા ઉપર આગળ ચાલતાં પૃથકપણે વિચાર કરવામાં આવશે.
પ્રત્યેક દ્રવ્ય પર્યંત ( અચળ) છે. તેને ચલાયમાન કરવાના પ્રયત્ન કરવા એ બાળચેષ્ટા સિવાય ખીજું કાંઈ નથી. જો દ્રવ્ય પત (અચળ ) છે તે પર્યાય પણ પાતી (અચળા) છે. જેમ અચળ દ્રવ્યને ચલાયમાન કરી શકાતું નથી, તે જ પ્રકારે અચળા પર્યાયને પણ સ્વકાળમાંથી ચલાયમાન કરવી શકય નથી.
એક સમયની પણ પર્યાયને ખદલવા માટે અર્થાત્ તેને સ્વસમયમાંથી ખસેડીને તેના સ્થાને બીજી પર્યાય લાવવા માટે જો આખુ જગત પણ એક સાથે પ્રયત્ન કરે તેાય તે સફળ નહિ થાય, તે તે પર્યાયને સ્વસ્થાનમાંથી ખસેડી નહિ શકે. દ્રવ્યવભાવ તા અનત શક્તિશાળી છે જ, પણ પર્યાયસ્વભાવમાં ય પોતાની સીમા સુરક્ષિત રાખવાનું અનંત સામર્થ્ય છે, કોઈ તેની સીમામાં પ્રવેશ નથી કરી શકતુ. તેમાં ફેરફાર કરવાની બુદ્ધિવાળા જગતને અંતે પરાજય જ હાથમાં આવશે.
દ્રવ્ય જો ત્રિકાળ સત્ છે તેા પર્યાય પણ સ્વકાળનુ સત્ છે અર્થાત્ સતી છે. ઇતિહાસ અને પુરાણુ એના સાક્ષી છે કે સતીનું સત્ (સતીપણું) લૂંટનારા કદી સફળ થયા નથી, પરંતુ તેમને પોતાના તે અક્ષમ્ય અપરાધની કઠોરતમ સજા ભાગવવી પડી છે. ધ્યાનમાં રહે કે સતી પર્યાયની છેડછાડ કરવાની અર્થાત્ તેને બદલવાની વૃત્તિવાળા અપરાધીઓને પણ તેની સજા ભોગવવી પડશે, અનતકાળ સુધી સંસારમાં ભ્રમણ કરવું પડશે. પર્યાયના સત્તુ અપમાન કરવાના આ મહાપાપ (મિથ્યાત્વ) થી તે બચી નહિ શકે.
