________________
પૂ. કાનજીસ્વામી સાથે એક મુલાકાત
અમને ૬૩ વર્ષ પહેલાં ફાગણ સુદ ૧૪ના દિવસે આ જ ભાવ અંદરથી આવ્યો હતે. શબ્દ ખ્યાલમાં નહેાતાં, વાચન પણ નહતું, પણ ભાવ આ જ ખ્યાલમાં આવ્યું હતું.”
- પ્રશ્ન :- “કેવળી ભગવાન ભૂત-ભવિષ્યની પર્યાને દ્રવ્યમાં યેગ્યતારૂપ જાણે છે કે તે પર્યાને વર્તમાનવત્ પ્રત્યક્ષ જાણે છે?”
ઉત્તર :- “પ્રત્યેક પદાર્થની ભૂત અને ભવિષ્યકાળની પર્યાયે વર્તમાનમાં અવિદ્યમાન-અપ્રગટ હોવા છતાં પણ સર્વજ્ઞ ભગવાન તેમને વર્તમાનવત્ પ્રત્યક્ષ જાણે છે. અનંતકાળ પહેલાં થઈ ગયેલી ભૂતકાળની પર્યાય અને અનંતકાળ પછી થનારી ભવિષ્યની પર્યા અવિદ્યમાન હોવા છતાં પણ કેવળજ્ઞાન વર્તમાનની જેમ પ્રત્યક્ષ જાણે છે.
અહાહા ! જે પર્યાય થઈ ગઈ અને થવાની છે, એવી ભૂત -ભવિષ્યની પર્યાને પ્રત્યક્ષ જાણે તે જ્ઞાનની દિવ્યતાનું શું કહેવું? કેવળી ભગવાન ભૂત-ભવિષ્યની પર્યાને દ્રવ્યમાં ગ્યતારૂપે જાણે છે–એમ નથી, પરંતુ તે બધી પર્યાને વર્તમાનવત્ પ્રત્યક્ષ જાણે છે, એ જ સર્વસના જ્ઞાનની દિવ્યતા છે. ભૂત-ભવિષ્યની અવિદ્યમાન પર્યાયે કેવળજ્ઞાનમાં વિદ્યમાન જ છે. એ હે! એક સમયની કેવળજ્ઞાનની પર્યાયની એવી વિસ્મયતા અને આશ્ચર્યતા છે, તે પૂરા દ્રવ્યનું સામર્થ્ય કેટલું વિરમયપૂર્ણ અને આશ્ચર્યજનક હશે? તેનું શું કહેવું?
આહાહા! પર્યાયની ગુલાંટ મારવી એ કઈ નાની વાત છે? પર્યાય તે અનાદિથી પરમાં જ જઈ રહી છે, તેને પલટીને અંદરમાં લઈ જવાની છે. ઊંડાણમાં લઈ જવી એ મહાન પુરુષાર્થનું કામ છે. પરિણામમાં અપરિણામી ભગવાનના દર્શન થઈ જાય એ પુરુષાર્થ અપૂર્વ છે.”
પ્રશ્ન – “કેવળી ભગવાન નિશ્ચયથી તે કેવળ પિતે પિતાને જાણે છે, પરને તે તેઓ વ્યવહારથી જાણે છે, એમ નિયમસારમાં કહ્યું છે, અને સમયસારમાં વ્યવહારને જૂઠે કહ્યો છે.
જૂઠો અર્થાત્ અસત્યાર્થ...એને અર્થ શું?”
