________________
પ્રશ્નોત્તર
૧૦૯
શ્મા જીવ આટલા કાળ વીત્યા પછી મેાક્ષે જશે-આવી ગાંધ કેવળજ્ઞાનમાં છે. ...જો કે સમ્યકત્વરૂપ જીવદ્રવ્ય પરિણમે છે તા કાળલબ્ધિ વિના કરાડ ઉપાય કરવામાં આવે તે પણ જીવ સમ્યકત્વરૂપ પરિણમન યોગ્ય નથી.” ૧
મણ
કોઈ પણ ઘટના નવીન ઘટતી નથી, પરંતુ તે પહેલાથી જ સ્થિત છે, નિશ્ચિત છે; તે તા માત્ર સ્વકાળે પ્રગટ થાય છે. આ જાતના ભાવ સાપેક્ષવાદના પ્રખળ પ્રચારક પ્રસિદ્ધ વૈજ્ઞાનિક ઇન્સ્ટીને (Einstein) પણ વ્યક્ત કર્યો છે. જે આ રીતે છેઃ
-
Events do not happen, they already exist and are seen on the time-machine.
ઘટના બનતી નથી; તે પહેલેથી જ વિદ્યમાન છે, કાળચક્ર ઉપર દેખાય છે.”
તથા
(૧૫) પ્રશ્ન ઃ- શાસ્ત્રામાં એક અકાળનય પણ આવે છે ને ? કાળનચે કાર્ય સ્વકાળમાં થાય છે અને અકાળનયે અકાળમાં પણ થઈ જાય છે—એમ માનીએ તે શી આપત્તિ છે?
ઉત્તર :- અકાળનયના અર્થ એ નથી કે કા` સ્વસમયમાં ન થતાં અસમયમાં થઈ જાય છે. કા તા પાંચે સમવાયા મળતાં જ થાય છે, પણ જ્યારે એક કારણને મુખ્ય કરીને કથન થાય છે ત્યારે અન્ય કારણ ગૌણ રહે છે, તેમને અભાવ થતા નથી. જેમ -નિસĆજ સમ્યગ્દર્શન પણ દેશનાલબ્ધિ વિના થતુ નથી અને અધિગમજ સમ્યગ્દર્શન પણ સ્વભાવના આશ્રયે જ થાય છે, છતાં પણ જેમાં ઉપદેશની મુખ્યતા હૈાય છે તેને અધિગમજ અને જેમાં ઉપદેશના પ્રસંગ પ્રત્યક્ષ દેખાતા નથી તેને નિસજ સમ્યગ્દર્શન કહેવામાં આવે છે.
તે જ પ્રમાણે જે કાર્યની ઉત્પત્તિમાં કાળ સિવાયના પુરુષાર્થાદિ અન્ય સમવાય મુખ્ય દેખાય છે, તેને અકાળનયન વિષય કહે છે તથા જેમાં કાળની પ્રમુખતા દેખાય છે, તેને
