________________
૧૨૪
ક્રમબદ્ધપર્યાય - કમબદ્ધપર્યાયની શ્રદ્ધામાં કર્તાપણાની બુદ્ધિ ઊડી જાય છે અને જ્ઞાતાપણાની બુદ્ધિ પ્રગટ થઈ જાય છે–એ તેનું ફળ છે. જો કર્તબુદ્ધિ ન ઊડે તે સમજવું જોઈએ કે હજી તેની સમજણમાં કમબદ્ધપર્યાય આવી નથી.”
પ્રશ્ન :-- “હમણાં આપે કહ્યું કે ક્રમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય પર્યાય ઉપર દૃષ્ટિ રાખવાથી નહિં થાય, ત્રિકાળી જ્ઞાયકરવભાવ ઉપર દૃષ્ટિ રાખવાથી થશે તે પછી કમબદ્ધપર્યાયના નિર્ણયની જરૂર જ શી છે? બસ અમે તે જ્ઞાયકવભાવને આશ્રય લઈ લઈશું ?”
ઉત્તર :- “લઈ શકતા હે તે લઈ લે ને? કેણ ના કહે છે? પણ વિકલ્પમાં પર્યાયની દેવતંત્રતાને નિર્ણય થયા વિના પર્યાય ઉપરથી દષ્ટિ હેઠે છે કયાં? અને જ્ઞાયકવભાવ ઉપર દૃષ્ટિ ગયા વિના કમબદ્ધપર્યાયને પણ સાચે નિર્ણય થતું નથી. તથા સાયકવભાવ ઉપર દષ્ટિ જતાં ક્રમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય થઈ જ જાય છે. તેથી કમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય ન કરવાની વાત કયાં રહી? સાયકભાવ ઉપર દષ્ટિ ગયા પહેલાં આદમ અને યુક્તિના આધારે વિક૯પાત્મક નિર્ણય તે થઈ શકે છે, સાચે નહિ પરંતુ વિકલ્પાત્મક નિર્ણય પણ જરૂરી છે, તેના વિના પર્યાયને મહિમા હતું જ નથી, પર્યાય ઉપરથી દષ્ટિ હડતી જ નથી.”
પ્રશ્ન :- “તે એને અર્થ એ થયો કે પહેલાં આગમ અને યુક્તિના આધારે વિકલ્પાત્મક જ્ઞાનમાં કમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય કરીએ, પછી જ્યારે અમારી દષ્ટિ પર્યાય ઉપરથી હટીને જ્ઞાયક સ્વભાવ ઉપર જશે–સ્થિર થશે ત્યારે કમબદ્ધપર્યાયની સાચી શ્રદ્ધા થશે?”
ઉત્તર:- “હા, ભાઈ! વાત તે એમ જ છે.
પ્રશ્ન :- “આગમના આધારે કમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય કરે—એ વાત તે બરાબર, પણ લેકેનું તે એમ કહેવું છે કે શાસ્ત્રોમાં તે કયાંય કમબદ્ધપર્યાય આવી નથી—એ તે આપે " નવી કાઢી છે.”
ઉત્તર :- “ના, ભાઈ! એવી વાત નથી. શાસ્ત્રોમાં અનેક સ્થાને પર કમબદ્ધની વાત આવે છે. સમયસારના સર્વવિશુદ્ધજ્ઞાન
