________________
કેટલાક પ્રશ્નોત્તર
કમબદ્ધપર્યાયની વાત તે અનંત સ્વતંત્રતાની સૂચક છે. એને બુદ્ધિપૂર્વક હાયથી સ્વીકારનારને તે અનંત સ્વતંત્રતાની પ્રતીતિ થાય છે. એ જાણીને કેને પ્રસન્નતા નહિ થાય કે આપણું સુખ -દુઃખ, જીવન-મરણ, ભલું-બૂરું–બધું જ આપણા અધિકારમાં છે, તેમાં કઈને કાંઈ પણ હરતક્ષેપ નથી.
આ જાણીને પણ જેને પ્રસન્નતા ન થાય, તે સમજવું જોઈએ કે કાં તે તે ગુલામવૃત્તિની વ્યક્તિ છે અથવા તે અને ગુલામ બનાવીને રાખવાની વૃત્તિવાળે છે.
“કમબદ્ધપર્યાયમાં વસ્તુની અનંત સ્વતંત્રતાની ઘેષણા છે.”
(૯) પ્રશ્ન – જ્ઞાની પણ એમ કહેતા જોવામાં આવે છે કે મેં આમ કર્યું, તેમ કર્યું?
ઉત્તર:- હા, એ વાત સાચી છે કે જ્ઞાનીના જીવનમાં પણ એ વચન-વ્યવહાર જોવામાં આવે છે, પણ તેમની માન્યતા એવી નથી હોતી. માન્યતા તે તેમની વત્સ્વરૂપને અનુકૂળ જ હેય છે, કેમ કે એમ કહેવું એ તે વ્યવહાર છે અને માનવું તે મિથ્યાત્વ છે.
જેવી રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ જ્ઞાની આત્મા સ્ત્રી-પુત્ર, મકાન, મિલ્કત આદિ સગી પદાર્થોને પિતાના કહેતા જોવામાં આવે છે કે આ મારી સ્ત્રી છે, આ મારા પુત્ર છે, આ મારું મકાન છે– પણ માને છે એમ જ કે આ કાંઈ પણ મારું નથી; તેવી જ રીતે પરમાં કરવા આદિને વચન-વ્યવહાર પણ તેમને જોવામાં આવે છે. કથનમાત્રથી તેઓ મિથ્યાષ્ટિ નથી થઈ જતા, કેમ કે મિથ્યાત્વ તે માન્યતા સંબંધી દેષ છે. .
આ સંબંધમાં પંડિત પ્રવર ટોડરમલજીના વિચાર જાણવા ગ્ય છે –
જેમ કઈ ગુમાસ્તે શેઠનું કાર્ય કરે છે, તે કાર્યને પિતાનું પણ કહે છે, હર્ષ-વિષાદ પણ પામે છે, તે કાર્યમાં પ્રવર્તતાં
