________________
૧૦૪
ક્રમબદ્ધ્યાય
વિશ્વના સમસ્ત પદાર્થોની ત્રિકાળવતી સમતા પર્યાયાનુ કેવળજ્ઞાની જીવાને યુગપત્ જ્ઞાન કરાવવાનું સામર્થ્ય જૈન સંસ્કૃતિ દ્વારા
સ્વીકારવામાં આવ્યું છે. તે જ આધારે એ વાત પણ અમે માનીએ છીએ કે પ્રત્યેક કાર્યની ઉત્પત્તિ તે જ કાળે થાય છે, જે કાળે તેની તે ઉત્પત્તિનુ થવુ કેવળજ્ઞાની જીવના કેવળજ્ઞાનમાં પ્રતિભાસિત થઈ રહ્યું છે. ’
૨. કેવળજ્ઞાન જ્ઞાપક છે. કારક નથી.
:
સાથેાસાથ ઉક્ત તથ્યની રવીકૃતિ પછી ખીજા પક્ષ તરફથ જે આ ભાવ વ્યક્ત કરવામાં આવ્યા છે કે- પરંતુ કોઈ પ કાર્યની ઉત્પત્તિ જે કાળે થાય છે તે કાળે તે એ આધારે નથ થતી કે તે કાળે તે કાની તે ઉત્પíત્તનુ થવુ કેવળજ્ઞાનીના જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસિત થઈ રહ્યું છે; કારણ કે વસ્તુની જે કાળે જેવી અવસ્થા થાય તે અવસ્થાને જાણવા માત્ર કેવળજ્ઞાનનું કાર્ય છે. તે કાર્યનું થવું કેવળજ્ઞાનનુ કાર્ય નથી.
આ કથન પણ આગમ પરપરાને અનુરૂપ હોવાથી સ્વીકારવા યોગ્ય છે, પરંતુ ખીજા પક્ષના આ કથનનાં આટલુ વધારે જેડી દેવા અમે ઇચ્છીએ છીએ કે-- ‘જેવી રીતે જે કાળ જે કા થાય છે તેને કેવળજ્ઞાન જેમનું તેમ જાણે છે; તેવી જ રીતે તેની કારક સામગ્રીને પણ તે જાણે છે.’
કેવળજ્ઞાન કાઈ કાર્યના કારક ન હતાં . જ્ઞાપક માત્ર છે આમા કોઈ ને વિવાદ નથી. 32 ]
આ ઉલ્લેખથી એ તે સિદ્ધ થઈ જ જાય છે કે પ્રત્યેક કા સ્વકાળે જ થાય છે---આ એક સમાન્ય તથ્ય છે.
હવે રહી વાત અનેકાન્તની તા ભાઈ! અનેકાન્ત વસ્તુના સ્વરૂપમાં સહેજે ઘટિત થાય છે, તેને ઘટિત કરવા માટે વસ્તુસ્વરૂપને પરાણે વિકૃત કરવાની આવશ્યતા નથી.
<
પર્યાય ક્રમબદ્ધ જ થાય છે, અક્રમે નહી; અને ગુણુ
૧. જયપુર ( ખાનિયા ) તત્ત્વચર્ચા, પ્રથમ ભાગ, પૃષ્ઠ ૨૪૯
