________________
એક અનુશીલન
સર્વજ્ઞતા પ્રાપ્ત કરવાને પ્રારંભિક ઉપાય સર્વજ્ઞતાનું સ્વરૂપ સમજવું તે છે. જેમ જ્યારે તીર્થકર કઈ માતાના ગર્ભમાં આવે છે, ત્યારે તેના પહેલાં સ્વપ્નમાં આવે છે, તેવી જ રીતે જે આત્મામાં સર્વજ્ઞતા પ્રગટ થાય છે, તેને તે પ્રગટ થયા પહેલાં સમજણમાં આવે છે. સર્વજ્ઞતા સમજણમાં આવ્યા વિના પ્રાપ્ત કરી શકાતી નથી,
હજી તે સર્વજ્ઞતા સમજણમાં જ આવી નથી, તે પ્રગટ થવાની વાત જ ક્યાં છે? સર્વજ્ઞતાને સમજ્યા વિના, સ્વીકાર્યા વિના, ધર્મની ઉત્પત્તિ જ સંભવિત નથી તે પછી તેની રિથતિ, વૃદ્ધિ અને પૂર્ણતાને તે પ્રશ્ન જ ક્યાં ઊઠે છે?
સર્વજ્ઞતાની શ્રદ્ધા વિના દેવ-શાસ-ગુરુની સાચી શ્રદ્ધા પણ સંભવતી નથી, કેમ કે સાચા દેવનું તે સ્વરૂપ જ સર્વજ્ઞતા અને વીતરાગતા છે. શાસ્ત્રનું મૂળ પણ સર્વજ્ઞની વાણું છે. ગુરુ પણ સર્વજ્ઞકથિત માનુગામી હોય છે. સાધુઓને આગમચક્ષુ કહ્યા છે.૧ સર્વજ્ઞકથિત માર્ગનું નિરૂપણ શાસ્ત્રમાં છે. શાસ્ત્રોની પ્રામાણિકતાના અભાવમાં ગુરુનું સ્વરૂપ પણ સ્પષ્ટ કેવી રીતે થાય? તેથી દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુનું સાચું સ્વરૂપ સમજવા માટે સર્વજ્ઞતાનું સ્વરૂપ સમજવું અતિ આવશ્યક છે.
તેથી તે તાર્કિકચકચૂડામણિ આચાર્ય સમન્તભદ્રે દેવ-શાસ્ત્રગુરુની સમ્યકશ્રદ્ધાને સમ્યગ્દર્શનના સ્વરૂપમાં સામેલ કરી છે. તેઓ લખે છે –
"श्रद्धानं परमार्थानामाप्तागमतपोभृताम् । त्रिमूढापोढमष्टाङ्गं सम्यग्दर्शनमस्मयम् ॥ ४ ॥२
ત્રણ મૂઢતા અને આઠ મદ રહિત તથા આઠ અંગે સહિત સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુનું શ્રદ્ધાને જ સમ્યગ્દર્શન છે.”
૧. કામવહુ સાદૃ પ્રવચનસાર, ગાથા ૨૩૪ ૨. રત્નકરંડગ્રાવકાચાર, શ્લોક ૪ -
