________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
ખીજું કૈવળી ભગવાન પોતાને તન્મય થઈને જાણે છે; પરંતુ પરને જાણે તે છે, પણ તેમનામાં તેઓ તન્મય નથી થતા. આ કારણે પણ તેમનું પરનુ જાણપણું વ્યવહાર કહેવાય છે.
૨૪
પરમાત્મપ્રકાશ અધ્યાય ૧, ગાથા પર ની ટીકામાં એની ચર્ચા અત્યંત સ્પષ્ટ છેઃ
66
“ कश्चिदाह । यदि व्यवहारेण लोकालोकं जानाति तर्हि व्यवहारनयेन सर्वशत्वं, न च निश्चयनयेनेति ।
परिहारमाह यथा स्वकीयमात्मानं तन्मयत्वेन जानाति तथा परद्रव्यं तन्मयत्वेन न जानाति, तेन कारणेन व्यवहारो भण्यते न च परिज्ञानाभावात् । यदि पुनर्निश्चयेन स्वद्रव्यवत्तन्मयो भूत्वा परद्रव्यं जानाति तर्हि परकीयसुखदुःखरागद्वेषपरिज्ञातो सुखी-दुःखी
रागी -द्वेषी च स्यादिति महदूदूषणं प्राप्नोतीति ।
પ્રશ્ન :– જો કેવળી ભગવાન વ્યવહારનયથી લેાકાલેાકને જાણે છે તેા વ્યવહારનયથી જ તેમને સજ્ઞત્વ હા પરંતુ નિશ્ચયનયથી નહિ
ઉત્તર ઃ- જેવી રીતે તન્મય થઈને સ્વકીય આત્માને જાણે તેવી જ રીતે પરદ્રવ્યને તન્મય થઈને નથી જાણતા, એ કારણે વ્યવહાર કહેવામાં આવેલ છે, નહિ કે તેમના પરિજ્ઞાનના જ અભાવ હાવાના કારણે. જો સ્વદ્રવ્યની જેમ પરદ્રવ્યને પણ નિશ્ચયથી તન્મય થઈને જાણતા હાત તે પરકીય સુખ અને દુઃખને જાણવાથી સ્વયં સુખી-દુઃખી અને પરકીય રાગ-દ્વેષને જાણવાથી સ્વય' રાગી દ્વેષી થઈ ગયા હાત અને આ પ્રકારે મહાન દ્વેષ પ્રાપ્ત થાત.”
તાર્કિકચકચૂડામણિ શ્રી સમન્તભદ્રાચાર્ય રત્નકર શ્રાવકાચારના મંગળાચરણમાં શ્રી વર્લ્ડ્સ માન ભગવાનના કેવળજ્ઞાનમાં અલેાકાકાશ સહિત ત્રણે લોકના સમસ્ત પદાર્થોનાં સ્પષ્ટ ઝળકવાની ચર્ચા આ પ્રકાર કરે છેઃ—
