________________
એક અનુશીલન
૧૩
જેમ કે સશ્રેષ્ડ દિગંબર આચાર્ય શ્રી કુંદકુંદના પ્રસિદ્ધ ગ્રંથરાજ સમયસારની ગાથા ૩૦૮ થી ૩૧૧ સુધીની આત્મખ્યાતિ નામની ટીકામાં શ્રી અમૃતચંદ્ર આચાર્ય લખે છે :
"जीवो हि तावत्क्रमनियमितात्मपरिणामैरुत्पद्यमानो जीव एव, नाजीवः, एवमजीवोsपि क्रमनियमितात्मपरिणामैरुत्पद्यमानोऽ નીય વ, મૈં ઝીયઃ ।
પ્રથમ તે જીવ ક્રમનિયમિત (ક્રમબદ્ધ) એવા પેાતાના પરિણામેાથી ઉત્પન્ન થતા થકા જીવ જ છે, અજીવ નથી; એ જ રીતે અજીવ પણ ક્રનિયમિત (ક્રમબદ્ધ) પોતાના પરિણામેાથી ઉત્પન્ન થતુ થર્ક અજીવ જ છે, જીવ નથી. ”
અહી સર્વ જીવા અને અજીવાના પરિણમનને ક્રનિમિત * અર્થાત્ ક્રમબદ્ધ કહેવામાં આવ્યું છે. જીવ અને અજીવ સિવાય જગતમાં ખીજ છે જ શું ? જીવ અને અજીવ દ્રવ્યાના સમૂહનું નામ જ વિશ્વ અર્થાત્ જગત છે. આ રીતે સમસ્ત જગતના પરિણમનને જ ક્રમનિયમિત અર્થાત્ ક્રમબદ્ધ કહેવામાં આવ્યુ છે.
ક્રમનિયમિત’ અને ‘ક્રમમદ્રુ' શબ્દ એકા જેમ કે જૈનતત્ત્વમીમાંસામાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવેલ
.
વાચી જ છે.
છેઃ
-
ઃઃ
પ્રત્યેક કાર્ય પોતાના સ્વકાળે જ થાય છે, તેથી પ્રત્યેક દ્રવ્યની પર્યાય ક્રમનિયમિત છે. એક પછી એક પાત-પાતાના સ્વકાળે નિશ્ચય ઉપાદાન અનુસાર થયા કરે છે.
*
અહી' ‘ક્રમ' શબ્દ પર્યાયાના ક્રમની અભિવ્યક્તિ ખતાવવા માટે સ્વીકારેલ છે અને નિયમિત’ શબ્દ પ્રત્યેક પર્યાયના સ્વકાળ પોત-પોતાના નિશ્ચય ઉપાદાન અનુસાર નિયમિત છે—એ ખતાવવા માટે આપવામાં આવેલ છે.
