________________
परिसमन्तात् उष्यन्ते दहयन्ते रागद्वेषमोहादि ।
कर्माणि यस्मिन पर्वाणि इति पर्युषण पर्व : । पयूषण पर्वाच्या वेळी आपले राग-द्वेष कमी करून दहा धर्मांचे पालन करावयाचे असते. तसेच कर्मास जाळण्याची व दहन करण्याची ही वेळ असते.
कल्पकाल (२० कोडाकोडी सागर वर्ष) सुखमासुखमा सुखमा सुखमा-दुखमा दुःखमा सुखमा दुखमा दुखमा–दुखमा उंची - ३ कोस २ कोस १ कोस- ५०० धनुष्य ते ७ हाथ ते २ हाथ ते ते २ कोस ते १ कोस पर्यंत ५०० धनुष्य ७ हाथ २ हाथ १ हाथ आय-३ पल्य २ ते १ पल्य १ पल्य ते १ कोटीपर्व ते १२० वर्ष - २० वर्ष ते ते २ पल्य
१ कोटीपूर्व १२० वर्ष २० वर्ष १५ वर्ष काल- ४
३ ३ कोडाकोडी कोडाकोडी
२ कोडीकोडी मोदी मोदी
४२ हजार २१ हजार २१ हजार कोडाकोडी सागर सागर
सागर वर्ष
वर्ष वर्ष आहार-तीन २ दिवसांनतर १ दिवसानंतर प्रत्येक दिवशी पुष्कळ वेळा प्रचुरता दिवसा नंतर
एकवेळा द्रव्य व्यवस्था :
या विश्वात राहणारी सहा द्रव्ये आहेत . परंतु , द्रव्य म्हणजे काय? सत् म्हणजे द्रव्य . तसेच जे उत्पाद , व्यय व ध्रौव्याने युक्त असते , ते द्रव्य होय . ही परिभाषा पण प्रसिद्ध आहे. तसेच गुण पर्यायाने युक्त ते द्रव्य होय. ही पण एक व्याख्या आहे.
द्रव्याला वस्तू , सत् , पदार्थ , सत्ता व तत्त्वही म्हणतात . प्रत्येक द्रव्य हे स्वतंत्र व अनादी आहे. त्यांचा कर्ता कुणीच नाही . द्रव्यात गुण पहिल्यापासूनच असतात. त्यांची निर्मिती कुणीच करीत नाही. एका द्रव्यात अनंत गुण असतात . मी जीव द्रव्य आहे, हीच माझी ओळख आहे. आचार्य पूज्यपाद “सर्वार्थसिद्धी'त म्हणतात :
'धर्माधर्मादीनि द्रव्यानी यत्र लोक्यन्ते स लोकः।" अर्थ - जिथे धर्म , अधर्म वगैरे सहा द्रव्ये राहतात , तोच लोक आहे. द्रव्य म्हणजे 'उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्'. उत्पाद म्हणजे द्रव्यांत जो नवीन पर्याय किंवा अवस्था निर्माण होते , तो उत्पाद होय. सोन्याची अंगठी मोडून कानातली फुले केलीत. ही कानातली फुलेच उत्पाद होय. व्यय म्हणजे जो जुना पर्याय नष्ट झाला तो. इथे आपल्या उदाहरणात अंगठीचा व्यय झाला . ध्रौव्य द्रव्य म्हणजे काय? जे द्रव्य सोन्याच्या रूपात होते ते कायम राहिले , म्हणजे
जैन धर्माची ओळख / १६
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
