________________
आस्त्रव-बंधाचा पूर्ण अभाव होतो. शेवटी चारही अघाती कर्मांचा नाश होतो. त्यांचे परम औदारिक शरीर कापरासारखे उडून बाह्य वातावरणात मिळून जाते . त्यांचा आत्मा एका समयात ऊर्ध्वगमन करून सिद्धशीलेत विराजमान होतो , तेव्हा तो मुक्त होतो. त्यालाच सिद्ध भगवान म्हणतात . ते पुन्हा जन्ममरणाचे दुःख व चक्र भोगत नाहीत.
सुख आणि दुःखाच्या अपेक्षेने आपण गुणस्थानांचे चार प्रकारे विभाजन करू शकतो. जसे -
१) पहिल्या ते तिसऱ्या गुणस्थानापर्यंत जीव सर्व दुःखी आहे . २) चौथ्या ते दहाव्या गुणस्थानवी जीव दुःखीही आहे व सुखीही आहे. ३) अकराव्या आणि बाराव्या गुणस्थानवर्ती मुनिवर पूर्णपणे सुखी आहेत . ४) तेरावे व चौदावे गुणस्थानी अरिहंत भगवान अनंत सुखी आहेत .
प्रथम गुणस्थानात जीवांची संख्या अनंतानंत आहे . चतुर्थ गुणस्थानी पल्ल्याच्या असंख्यात भाग प्रमाण आहे. पहिल्या गुणस्थानात मनुष्याची संख्या जगतच्या श्रेणीच्या असंख्यात भाग प्रमाण आहे. चतुर्थ गुणस्थानी मनुष्याच्या अपेक्षेने ७०० करोड आहे . पंचम गुणस्थानी १३ करोड , सहाव्या गुणस्थानात पाच करोड, ९३ लाख ९८ हजार २०६ आहे. सातव्या गुणस्थानी जीवांची संख्या दोन करोड ९६ लाख ९९ हजार १०३ आहे. ज्ञानावरणकर्माचा उदय एक ते १२ गुणस्थानापर्यंत . दर्शनावरणकर्माचा उदय एक ते १२ गुणस्थानापर्यंत . नामकर्माचा उदय एक ते १४ गुणस्थानापर्यंत होतो . आयुकर्माचा उदय एक ते १४ गुणस्थानापर्यंत होतो . गोत्रकर्माचा उदय एक ते १४ गुणस्थानापर्यंत होतो. वेदनीयकर्माचा उदय एक ते १४ गुणस्थानापर्यंत होतो . मोहनीयकर्माचा उदय एक ते १० गुणस्थानापर्यंत असतो . अंतरायकर्माचा उदय एक ते १२ गुणस्थानापर्यंत असतो.
अशाप्रकारे गुणस्थानांचे वर्णन शास्त्रामध्ये आहे.
जैन धर्माची ओळख / ७१
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
